Η σχέση στρατιωτικής ελίτ και κεντρικής εξουσίας τον 10ο αιώνα στο Βυζάντιο
εξελίχθηκε σε πέντε στάδια. Το πρώτο ξεκίνησε το 913, όταν η ανηλικότητα του
Κωνσταντίνου Ζ΄ επέτρεψε στην ελίτ να διεκδικήσει την εξουσία. Όμως οι στάσεις
του Δούκα και του Φωκά οφείλονταν περισσότερο στις πρωτοβουλίες της
Κωνσταντινούπολης, παρά στη δυναμική των οικογενειών, και γι’ αυτό κατέρρευσαν
δίχως κεντρική υποστήριξη. Αντίθετα η άνοδος του Ρωμανού Α΄ οφειλόταν στη
συναίνεση της Κωνσταντινούπολης. Κατά τη βασιλεία του η αποτελεσματική
διαχείριση της στρατιωτικής ελίτ συντέλεσε σημαντικά στην παραμονή του στον
θρόνο έως το 944. Το δεύτερο στάδιο στις σχέσεις ελίτ και αυτοκράτορα ξεκίνησε με
την επαναφορά των Μακεδόνων το 945. Οι Κωνσταντίνος και Ρωμανός Β΄
διαχειρίστηκαν την ελίτ με παρόμοιο τρόπο: εμπιστεύτηκαν απόλυτα τις
σημαντικότερες οικογένειές της, ιδίως τους Φωκάδες, στους οποίους εκχώρησαν την
ηγεσία του στρατού. Επί δύο δεκαετίες αυτοί και οι σύμμαχοί τους κυριάρχησαν στην
ανώτατη ιεραρχία, πρωταγωνιστώντας στη σύγκρουση με τους Άραβες και
ισχυροποιούμενοι λόγω αυτής. Όταν ο θάνατος του Ρωμανού δημιούργησε ξανά μια
κατάσταση ανηλικότητας, αναμενόμενα η στρατιωτική ελίτ επανήλθε στην εξουσία
από το 963 έως το 976. Κατά το στάδιο αυτό προέκυψαν δυο αντίθετα μοντέλα
διακυβέρνησης. Ο Νικηφόρος λειτούργησε ως στρατιωτικός και με τους χειρισμούς
του απώλεσε τη στήριξη Κωνσταντινούπολης και ελίτ. Αντίθετα ο Τζιμισκής
κινήθηκε περισσότερο ως πολιτικός και εξασφάλισε τόσο την πίστη της ελίτ όσο και
τη δημοφιλία στο εσωτερικό. Ο θάνατός του το 969 εγκαινίασε το επόμενο στάδιο
της σχέσης κεντρικής εξουσίας και στρατιωτικής ελίτ. Ο Βασίλειος Λακαπηνός
ανέλαβε την εξουσία και κατέστειλε τη στάση του Βάρδα Σκληρού, αξιοποιώντας τον
Βάρδα Φωκά. Η ανανεωμένη επιρροή των Φωκάδων τους έφερε σε αντιπαράθεση με
τον Βασίλειο Β΄, ο οποίος διεκδικούσε την πολιτική πρωτοκαθεδρία. Η δυναμική
προσέγγισή του οδήγησε στις στάσεις στα 987-989, οι οποίες έληξαν με την
επικράτησή του. Κατά την υπόλοιπη βασιλεία του έως το 1025 ο Βασίλειος κατάφερε
να ελέγξει σε πρωτοφανή βαθμό τον στρατό και άρα την ελίτ, δείχνοντας πως η
επιβολή της αυτοκρατορικής θέλησης ήταν δυνατή.
(EL)
The relationship between central imperial power and military elite in tenth century
Byzantium, evolved through five distinct phases. The first one began in 913, when the
minority of Constantine Z΄ created a power vacuum. Military families revolted in 913
and 917 but failed due to lack of support in Constantinople. On the contrary, the rise
of Romanos Lekapenos was possible, thanks to his connection to the dynasty. During
his reign, he dealt successfully with the military elite and promoted the Kurkuas
family especially. The second phase was ushered by Constantine’s reinstatement to
the throne. Both he and his successor, Romanos II, trusted the military families
completely, mainly Phocades and their allies, who dominated the higher military
hierarchy. From 945 to 963, they led the war effort against the Arabs, with exceptional
results. The next phase started with Romanos’ death in 963, which led to another
power vacuum. Consequently, Phocades and their chief allies Kurkues reigned until
976. Nicephoros II acted as a military leader, and mismanaged both the elite and the
populace, leading to his downfall. On the contrary, Ioannis I was a better politician
and gained the elite’s and citizens’ support. His death initiated the fourth phase,
dominated by the great revolts. The first one, by Bardas Scleros in 976, was
suppressed by Bardas Phocas, rejuvenating the familly’ s influence. The elite’s new
dynamic collided with the intention of Basil II to reclaim imperial superiority. The
subsequent tension escalated with the revolts of 987-989 and Basil emerged
victorious. During the last phase, between 989 and 1025, Basil controlled completely
both army and elite, demonstrating that the imperial will could be forced upon the
elite.
(EN)
/aggregator-openarchives/portal/institutions/uoa
