Οι γεωγραφικές ενδείξεις προστατεύουν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας των παραγωγών, ενώ παράλληλα προσδίδουν αξία στα προϊόντα, προάγουν την οικονομία και προστατεύουν τόσο τους καταναλωτές όσο και το περιβάλλον. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα προϊόντα με γεωγραφική ένδειξη καθορίζονται βάσει κανονισμού, ενώ τα κράτη μέλη στηρίζονται σε αυτόν τον κανονισμό για να θεσπίσουν το δικό τους νομοθετικό πλαίσιο. Οι γεωγραφικές ενδείξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιούνται για να επισημάνουν την προέλευση και τα χαρακτηριστικά των προϊόντων, τα οποία ανήκουν σε κάποια κατηγορία, σε κάθε μια εκ των οποίων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προσδώσει συγκεκριμένη σήμανση. Με την Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π.) επισημαίνονται τα προϊόντα, τα οποία συνδέονται με την τοποθεσία στην οποία παράγονται, με την Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (Π.Γ.Ε.) επισημαίνονται προϊόντα, που σχετίζονται με την τοποθεσία παραγωγής, με τρόπο, ώστε τα χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν και οι ιδιότητές τους να οφείλουν την ύπαρξή τους στον τόπο παραγωγής, ενώ οι Γεωγραφικές Ενδείξεις Γ.Ε. αφορούν αλκοολούχα ποτά και αρωματισμένους οίνους.
Τα αγροδιατροφικά προϊόντα Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. χαίρουν της ιδιαίτερης ποιότητας, την οποία διασφαλίζει ο έλεγχος κατά τη διάρκεια της κατοχύρωσής τους. Σε αυτό συμβάλλει η φυσική βιοποικιλότητα, ο παραδοσιακός τρόπος παραγωγής και η διατροφική αξία των προϊόντων, τα οποία αποτελούν χαρακτηριστικά που οφείλονται στις φυσικές και εδαφολογικές ιδιότητες, στο μικροκλίμα, στα μικροβιολογικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά ανάλογα με την περιοχή προέλευσης. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το παραδοσιακό στοιχείο στα προϊόντα Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε., καθώς η διαδικασία παραγωγής τους εμπεριέχει στοιχεία του πολιτισμού και των τοπικών κοινωνιών.
Παρόλα αυτά, το εμπόριο των προϊόντων Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. προσβάλλεται από τις απομιμήσεις των προϊόντων, οι οποίες καθιστούν τον ανταγωνισμό αθέμιτο. Πράγματι, υπάρχουν πολλές απομιμήσεις προϊόντων Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε., με τα προϊόντα αυτών να περιέχουν ορμόνες και χημικά πρόσθετα και η ποιότητά τους να είναι υποβαθμισμένη, αλλά προσελκύουν τον ανυποψίαστο καταναλωτή, λόγω της χαμηλής τιμής τους. Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου κατέχει η διαρκώς βελτιούμενη επαφή και συνεργασία των καταναλωτών με τους παραγωγούς αυτών των προϊόντων. Από μια πλευρά, οι καταναλωτές αναζητούν επιβεβαίωση ποιότητας για τα προϊόντα που αγοράζουν, ενώ από την άλλη οι παραγωγοί εξασφαλίζουν ότι οι καταναλωτές ενημερώνονται σωστά και δεν γίνονται θύματα παραπλάνησης.
Η ποιοτική σήμανση, με την οποία διακρίνονται τα προϊόντα Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε., συνεισφέρει στην έγκυρη ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού, ενώ παράλληλα διασφαλίζει το ίδιο το προϊόν από τυχόν απομιμήσεις και προστατεύει τον παραγωγό από τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Ιδιαιτέρως για τους συλλόγους και τους συνεταιρισμούς παραγωγών, επισημαίνεται ότι με την ποιοτική σήμανση των προϊόντων τους με γεωγραφικές ενδείξεις, κατοχυρώνουν το προϊόν, ολόκληρη την παραγωγή, ενώ παράλληλα προστατεύεται το εμπόριο και η αγορά και προάγεται η βιωσιμότητα της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης.
Τα τυροκομικά προϊόντα θεωρούνται τα πιο σημαντικά προϊόντα του γάλακτος και παρουσιάζουν σημαντική αύξηση κατά την τελευταία εικοσαετία. Η παρασκευή τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το γάλα που χρησιμοποιείται, την τοποθεσία από την οποία προέρχεται, καθώς επίσης με τον ιδιαίτερο τρόπο παρασκευής και τα χαρακτηριστικά της περιοχής. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα Π.Ο.Π. τυριά ανέρχονται σε τουλάχιστον 190, επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα είναι τέταρτη αναφορικά με το πλήθος των επωνυμιών με 23 Π.Ο.Π. τυριά.
Η αυξανόμενη σημασία που δίνεται τις τελευταίες δεκαετίες στα τυροκομικά προϊόντα συγκεκριμένης γεωγραφικής ένδειξης, αποτέλεσε το έναυσμα για την παρούσα εργασία. Στόχος είναι να επισημανθούν τα οφέλη από τις γεωγραφικές ενδείξεις των τυροκομικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη συνέχεια, αφού κατηγοριοποιηθούν τα τυριά να αναδειχθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και να συγκριθούν τα τυριά που ανήκουν στην ίδια κατηγορία και παράγονται από το αυτό είδος γάλακτος. Με αυτό τον τρόπο θα αναδειχθεί τόσο το γάλα που επιλέγεται, καθώς επίσης και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους που οφείλονται στην προέλευσή τους.
Στην παρούσα εργασία υιοθετείται η ταξινόμηση των τυριών σε τέσσερις κατηγορίες με κριτήριο τη δομή και τη συνεκτικότητα τους (πολύ σκληρά τυριά, σκληρά τυριά, ημίσκληρα τυριά και μαλακά τυριά ή ημιμαλακά ή αλειφόμενα τυριά). Για τις τέσσερις αυτές κατηγορίες τυροκομικών προϊόντων επιλέχθηκαν 62 συνολικά τυριά, εκ των οποίων 50 είναι Π.Ο.Π. και τα υπόλοιπα 12 είναι Π.Γ.Ε. και για τα οποία επισημάνθηκαν οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά τους, προκειμένου να εξεταστούν και να συγκριθούν.
Στα εισαγωγικά κεφάλαια αναλύονται οι έννοιες των γεωγραφικών ενδείξεων και των διάφορων κατηγοριών τους, γίνεται εστίαση στις προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης (Π.Ο.Π.) και στις προστατευόμενες γεωγραφικές ενδείξεις (Π.Γ.Ε.) στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναδεικνύοντας την ποιότητα και τη διαφοροποίηση των αγροδιατροφικών προϊόντων και περιγράφονται τα τυροκομικά προϊόντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στις διάφορες κατηγορίες των τυροκομικών προϊόντων, στις ιδιότητες του γάλακτος από το οποίο παρασκευάζονται, στα διάφορα στάδια παραγωγής και στα χαρακτηριστικά του τελικού προϊόντος.
Στη συνέχεια επιλέγονται τα Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. τυροκομικά προϊόντα της Ελλάδας και ενδεικτικά τυροκομικά προϊόντα από κάθε τύπο (πολύ σκληρά, σκληρά, ημίσκληρα, μαλακά) των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου να επιτευχθεί η σύγκριση με τα ελληνικά τυριά. Για αυτά τα τυριά δημιουργούνται πίνακες ανά κατηγορία, οι οποίοι περιλαμβάνουν πληροφορίες για διάφορα χαρακτηριστικά τους, όπως είναι το είδος της ένδειξης, η χώρα προέλευσης, το είδος του γάλακτος από το οποίο παρασκευάζονται, ο τρόπος και ο χρόνος πήξης και ωρίμανσης, τα πρόσθετα υλικά που μπορεί να χρησιμοποιούνται για την παρασκευή τους, πληροφορίες για το χρώμα, την υφή, το άρωμα, τη γεύση την ελάχιστη λιποπεριεκτικότητα επί συνόλου και τη μέγιστη επιτρεπτή υγρασία. Λαμβάνοντας αυτές τις πληροφορίες υπόψη, πραγματοποιείται συγκριτική αξιολόγηση των εν λόγω τυριών ανά κατηγορία, με σκοπό να επισημανθούν οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά για την κάθε κατηγορία, ώστε να επιτευχθεί η σύγκριση μεταξύ των τυριών της κατηγορίας, καθώς επίσης και να συγκριθούν τα ελληνικά τυριά με τα αντίστοιχα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Λέξεις κλειδιά: Γεωγραφικές Ενδείξεις, Π.Ο.Π., Π.Γ.Ε., αγροδιατροφικά προϊόντα, τυροκομικά προϊόντα, Ευρωπαϊκή Ένωση
(EL)
Geographical indications protect the property rights of producers, and they add value to products, promoting the economy and protecting both consumers and the environment. In the European Union GI products are defined by regulation, and member states rely on this regulation to establish their own legislative framework. Geographical indications in the European Union are used to indicate the origin and characteristics of products, which belong to a category, each of which has been assigned a specific label by the European Commission. Protected Designation of Origin (PDO) marks products, which are linked by strong ties to their location of origin. Protected Geographical Indication (PGI) marks products, which are inextricably linked to the place of production, and the characteristics that differentiate them and their properties owe their existence to the place of production, while Geographical Indications G.E. concern alcoholic beverages and flavored wines.
PDO agri-food products and PGE enjoy special quality, which is ensured by the control during their registration. The natural biodiversity, the traditional production and the nutritional value of the products contribute to this, and they are characteristics, because of the physical and soil properties, the microclimate, the microbiological and organoleptic characteristics which depend on the region of origin. The traditional element plays an important role in PDO and PGE products, as their production process includes elements of culture and local societies.
Nevertheless, trade in PDO and PGE products is harmed by product imitations, which make competition unfair. Indeed, there are many imitations of PDO and PGE products with their products containing hormones and chemical additives and their quality being degraded, but attracting the unsuspecting consumer, due to their low price. An important role in dealing with this phenomenon is played by the constantly improving contact and cooperation of consumers with the producers of PDO and PGE products. On the one hand, consumers are looking for quality assurance for the products they buy, while on the other hand, producers ensure that consumers are properly informed and do not become victims of deception.
The quality marking, which distinguishes POP and PGE products, contributes to the valid information of the consumer public, while at the same time it ensures the product itself from any imitations and protects the producer from unfair competition. Particularly for producers' associations and cooperatives, it is pointed out that by marking the quality of their products with geographical indications, they protect the product, the entire production, while at the same time trade and the market are protected and the sustainability of local and regional development is promoted.
Cheese products are considered as the most important milk products and have a significant increase in their production during the last twenty years. Their preparation is inextricably linked to the type of milk and its origin, as well as to the special method of preparation and the characteristics of the specific region. In the European Union, POP cheeses amount to at least 190, with Greece occupying fourth place in terms of the number of brands with 23 POP cheeses. The first place is occupied by Italy, followed by France and Spain, then Greece followed by England, Germany, Holland and other countries.
The growing importance given in recent decades to cheese products with a specific geographical indication, was the trigger for present study. We aim at pointing out the profits of geographical indications of cheese products, produced in the European Union and then, we categorize the cheeses, to highlight their special characteristics and to compare the cheeses of the same category produced from the same type of milk. In this way, both the type of milk chosen for the preparation of most cheeses, as well as their special characteristics due to their origin, will be highlighted.
In this study, the classification of cheeses into four categories is adopted based on their structure and consistency (very hard cheeses, hard cheeses, semi-hard cheeses, and soft cheeses or semi-soft or spreadable cheeses). A total of 62 cheeses were selected for these four categories of cheese products, of which 50 are POP and the remaining 12 are PGE and for which properties and characteristics were noted so that their comparison could be achieved.
The introductory part analyzes the concepts and categories of geographical indications, focusing on protected designations of origin (PDO) and protected geographical indications (PGI) in the European Union highlighting the quality and diversification of agri-food products and cheese products. Specifically, reference is taking place to the various categories of cheese products, the properties of the milk from which they are made, the various stages of production and their characteristics.
Cheese products originating from Greece and indicative cheese products of each type (very hard, hard, semi-hard, soft) of the member states of the European Union are then selected to achieve a comparison with Greek cheeses. Tables are created for these cheeses by category, which include information on their various characteristics, such as the type of label, the country of origin, the type of milk from which they are made, the method and time of coagulation and maturation, additional ingredients that may be used for their preparation, information on color, texture, aroma, taste, minimum total fat content and maximum permitted moisture. Taking this information into account, we carry out a comparative evaluation of these cheeses by category, to highlight the characteristics that differentiate one cheese from another, as well as to compare the Greek cheeses with their counterparts in the European Union
Keywords: Geographical Indications, PDO, PGI, agri-food products, cheese products, European Union.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
