Το ερευνητικό ενδιαφέρον της παρούσας διατριβής εστίασε σε δύο πρωταρχικές μουσικές δεξιότητες, την αντίληψη του παλμού και την ικανότητα συγχρονισμού στον παλμό, σε δύο διαφορετικά μαθησιακά περιβάλλοντα: (α) στο ‘παραδοσιακό’ ακουστικό (audio only), και (β) σε ένα διαισθητηριακό περιβάλλον, όπου τα παιδιά βίωσαν τις μουσικές δράσεις ακουστο-απτικά (auditory-tactile). Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει την ικανότητα να προσλαμβάνει ερεθίσματα διαφορετικών αισθητηριακών καναλιών, οργανώνοντας τα σε ένα κοινό αντιληπτικό ρου. Η νευρολογική αυτή διαδικασία, ορίζεται ως αισθητηριακή ολοκλήρωση και υποστηρίζεται από την χρήση μίας ποικιλίας μεθόδων και ερευνητικών παρεμβάσεων, στα δεδομένα των οποίων βασίστηκε ο ερευνητικός σχεδιασμός. Τα απτικά ερεθίσματα είναι παρόντα σε κάθε μουσικό γεγονός, είτε αυτό γίνεται άμεσα αντιληπτό είτε όχι, επηρεάζοντας διαφορετικά μουσικά χαρακτηριστικά, όπως η ένταση, η χροιά, η διάρκεια, ο ρυθμός και το μέτρο. Βασικός σκοπός της έρευνας ήταν η διερεύνηση πιθανών επιδράσεων που μπορεί να φέρει η ενεργοποίηση της αίσθησης της αφής στην αντίληψη, μίμηση, αναπαραγωγή και τον συντονισμό παιδιών δημοτικής εκπαίδευσης, με παλμικές ακολουθίες ή μουσικά ερεθίσματα. Για την εφαρμογή της εκπαιδευτικής διαδικασίας κατασκευάστηκε ένα σύστημα που επέτρεψε την ταυτόχρονη ακρόαση και απτική αίσθηση της μουσικής εμπειρίας. Το σύστημα αποτελούνταν από 10 ξεχωριστές επιφάνειες MDF. Κάτω από το κέντρο κάθε επιφάνειας προσαρμόστηκε μία συσκευή μεταφοράς χαμηλών συχνοτήτων, που ταλαντώνονταν ανάλογα με τον συχνότητα κάθε μουσικού ερεθίσματος. Τα παιδιά μπορούσαν είτε να στέκονται, είτε να κάθονται πάνω στις επιφάνειες, μόνα ή σε ζευγάρια. Το μάθημα της μουσικής αγωγής οργανώθηκε σε 16 διδακτικές ώρες, με αναφορά στον κύριο κορμό του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών. Ωστόσο, η διδακτική προσέγγιση επικεντρώθηκε στην αντίληψη του παλμού και στην ικανότητα συγχρονισμού και διαμορφώθηκε βάσει σύγχρονων επιταγών από το πεδίο της μουσικοπαιδαγωγικής και της γενικής παιδαγωγικής επιστήμης, της ενσώματης μάθησης και της μάθησης μέσα από το παιχνίδι. Την έρευνα ολοκλήρωσαν 60 μαθητές και μαθήτριες των Γ’ και Δ’ τάξεων δημοτικού (ηλικιακό εύρος 8 έως 10 ετών). Η έρευνα σχεδιάστηκε με μία μικτή μεθοδολογία (mixed methods research design- pretest posttest research design), ώστε να αντλήσει ποσοτικά δεδομένα για τις δύο μουσικές δεξιότητες, αλλά και να αποτυπώσει τις προσωπικές απόψεις των παιδιών σε σχέση με τις διαστάσεις του ρόλου της ταυτόχρονης ακρόασης και αφής της μουσικής και τα πιθανά οφέλη μίας εναλλακτικής διδακτικής προσέγγισης της μουσικής αγωγής στο σχολικό πλαίσιο. Τα παιδιά κλήθηκαν να ολοκληρώσουν τρεις ποσοτικές μετρήσεις, ενώ 6 μήνες μετά την ολοκλήρωση της έρευνας, 8 παιδιά (4 αγόρια, 4 κορίτσια) συμμετείχαν σε ποιοτικές ημι-δομημένες συνεντεύξεις, όπου μπόρεσαν να εκφράσουν τα προσωπικά τους βιώματα, εμπειρίες και απόψεις για το μάθημα της μουσικής αγωγής, με ή χωρίς απτικό ερέθισμα, την συμμετοχή τους στις δοκιμασίες αξιολόγησης, καθώς και να προτείνουν δράσεις που θα ήθελαν να συμπεριληφθούν ιδανικά στη μαθησιακή διαδικασία. Η ανάλυση των ποσοτικών δεδομένων έδειξε ότι η πειραματική ομάδα είχε στατιστικά σημαντικά υψηλότερη βελτίωση απόδοσης στη δεύτερη και την τρίτη διαδικασία αξιολόγησης, ενώ η ομάδα ελέγχου δεν είχε αλλαγή στην απόδοση, υποστηρίζοντας την ερευνητική υπόθεση ότι η ταυτόχρονη παρουσίαση απτικών ερεθισμάτων μπορεί να ενισχύσει την αντιληπτική ικανότητα των παιδιών, σε μουσικά αποσπάσματα με απλές και σύνθετες μετρικές δομές. Η ηλικία των παιδιών επηρέασε στατιστικά σημαντικά την ικανότητα συγχρονισμού, τόσο σε μετρονόμο, όσο και σε μουσικά τραγούδια. Τα μεγαλύτερα παιδιά ήταν πιο ακριβή και σταθερά στις αισθησιοκινητικές δραστηριότητες, ενώ τα μικρότερα παιδιά έτειναν να χτυπούν πιο σταθερά σε μεγαλύτερες ταχύτητες. Η ποιοτική έρευνα που ακολούθησε, υπογράμμισε τη σημασία της ενεργούς συμμετοχής στην εκπαιδευτική διαδικασία, τις θετικές επιδράσεις της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας και την ενεργοποίηση περισσότερων κινήτρων, όταν τα παιδιά σωματοποιούν θεωρητικές μουσικές έννοιες. Τα παιδιά ανέφεραν μόνο θετικές εμπειρίες για την απτική ανατροφοδότηση και τόνισαν ότι η αρχιτεκτονική και η διακόσμηση της αίθουσας ήταν πολύ σημαντικοί παράγοντες, επηρεάζοντας τη διάθεσή τους και τον τρόπο που συμμετείχαν στη μαθησιακή διαδικασία.
(EL)
This dissertation has arisen from a desire to advocate state primary school mu- sic education. A novel music teaching approach is presented, which is founded on the multi-sensory nature of musical experience. Main aim of the study is to reinforce the development of elementary musical skills, and in particular, perceptual and sensorimotor timing abilities of school-age children. A new teaching approach is introduced to 65, normal-hearing children, aged between 8 and 10 years. Children are divided into an experimental- and a control-group. Even though children complete the same training sessions, the difference is that the experimental-group experiences music lesson in a bimodal, auditory-tactile condition. Sound and musical vibrations are introduced in the music class, assuming that tactile stimulation may improve children’s beat sensitivity and sensorimotor synchronization skills more rapidly than the audio-only conventional teaching approach may do. The impact of the auditory-tactile musical intervention is explored using different assessments, comparing children’s mean anisochrony detection performance, mean synchronization consistency and phase accuracy, in view of the parameters of age and metrical complexity. The development, integration and use of a system, which during the music lesson enables both the auditory and the tactile music experience, are also described. The research project follows a mixed methodology of the pretest-posttest design. First, children’s capacity to detect beat misalignments in musical context is investigated, followed by a sensorimotor task which examines the children’s synchronization skills. Two forms of quantitive data collection are used: the forced-choice method (Yes/No, Same/Different) and the recording of tapping responses in MIDI format. The perceptual and the sensorimotor tasks are repeated in three different timepoints. At the end of the training, children’s individual experiences with the musical sessions are explored using semi-structured interviews. Qualitative data are analyzed using thematic analysis techniques. Quantitative data are analyzed using repeated measures analysis of variance and analysis of covariance methods. Results demonstrate that there is a statistically significant relationship between the auditory-tactile stimulation and the beat perception skills of the children and that there are notable performance improvements of the tapping skills within the experimental group. Based on the analysis of results, we suggest that these improvements could support the effectiveness of the proposed teaching approach in primary music education, implying that a multimodal music experience can improve beat induction abilities of both simple and complex meters, as well as the synchronization skills of elementary school children. Main themes that arose across the discussions with the interviewees are the importance of team-working and cooperative activities, the enjoyment of music games and playing with instruments, the design and the decoration of the music classroom. Children highlighted their preference to the sensorimotor tasks of the teaching approach. Children of the experimental group described that listening to and at the same time feeling the music was really interesting and enjoyable. Qualitative data provided encouraging results on how children might experience an auditory-tactile music training, suggesting that primary school music class may be supported by multi-sensory music instructions. This thesis intends to contribute to our understanding of both beat perceptual and sensorimotor capacities and to draw initial conclusions about how tactile stimulation may influence children’s performance, suggesting the integration of an auditory-tactile music school experience and new ideas for further exploration.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
