Εισαγωγή: Υπάρχει έλλειψη δεδομένων όσον αφορά την επιδημιολογία του Αποφρακτικού Λειτουργικού Συνδρόμου (ΑΛΣ) στον ενήλικα γενικό πληθυσμό της Ελλάδας. Σκοπός αυτής της διδακτορικής μελέτης ήταν η καταγραφή του επιπολασμού του ΑΛΣ και των δύο πιο χαρακτηριστικών νοσημάτων που περιλαμβάνει, της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) και του Βρογχικού Άσθματος (ΒΑ), χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα της Εθνικής Μελέτης Νοσηρότητας και Παραγόντων Κινδύνου (ΕΜΕΝΟ). Επίσης, η συσχέτιση τους με παράγοντες κινδύνου, κλινικά συμπτώματα και συννοσηρότητες σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού ≥18 ετών, στην Ελλάδα.
Μέθοδοι: Με βάση την απογραφή του 2011, η ΕΜΕΝΟ, με συγχρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και από Εθνικούς πόρους, εφάρμοσε πολυσταδιακή στρωματοποίηση κατά συστάδες με τυχαία επιλογή του δείγματος σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας (2013-2016). Εκπαιδευμένοι ερευνητές πραγματοποίησαν κατ' οίκον επισκέψεις όπου και διενεργήθηκαν ανθρωπομετρικές μετρήσεις, εξετάσεις αίματος και σπιρομέτρηση. Συλλέχθηκαν επίσης πληροφορίες με ερωτηματολόγια που χορηγήθηκαν από τους συνεντευκτές. Ο ορισμός που χρησιμοποιήθηκε για το ΑΛΣ ήταν όσοι είχαν FEV1/FVC<0,75, για τη ΧΑΠ: ηλικία ≥30 ετών, αρνητική αυτό-αναφορά για το ΒΑ και αποφρακτική σπιρομέτρηση [FEV1/FVC<0,7 (σταθερός λόγος ή Fixed Ratio ή FR) ή FEV1/FVC<LLN (ελάχιστο κατώτερο όριο του φυσιολογικού ή Lower Limit Normal ή LLN)] και για το ΒΑ θετική αυτό-αναφορά διάγνωσης της νόσου από κάποιον ιατρό στο παρελθόν. Επιπλέον διαχωρίστηκε η απόφραξη στη ΧΑΠ «σε συμφωνία» (FR+/LLN+) και σε «ασύμφωνα» (FR+/LLN-). Ο ορισμός των συννοσηροτήτων έγινε είτε με αντικειμενικές μετρήσεις ή/και με αυτό-αναφορά των νοσημάτων. Εφαρμόστηκαν δειγματοληπτικά βάρη για την στάθμιση των δεδομένων με βάση τον σχεδιασμό της μελέτης και επιπλέον βάρη μετά την στρωματοποίηση. Μονοπαραγοντικά και πολυπαραγοντικά μοντέλα εφαρμόστηκαν για όλες τις μεταβλητές με τα αποφρακτικά νοσήματα των πνευμόνων.
Αποτελέσματα: Από τους 6006 συμμετέχοντες, 2870 με τεχνικά αποδεκτή σπιρομέτρηση συμπεριλήφθηκαν στην ανάλυση για το ΑΛΣ. 2450 που ήταν ≥ 30 ετών με αρνητική αυτό-αναφορά για ΒΑ συμπεριλήφθηκαν στην ανάλυση της ΧΑΠ. 5876 που διέθεταν την πληροφορία για τη διάγνωση του ΒΑ συμπεριλήφθηκαν στην ανάλυση για το ΒΑ. Ο επιπολασμός του ΑΛΣ, ΧΑΠ (FR), ΧΑΠ (LLN) και ΒΑ ήταν 19,5% (ΔΕ 95%:20,74-24.43), 8,29% (ΔΕ 95%:7,17-9,57), 5,15% (ΔΕ 95%:4,54-6,64) και 5,89% (ΔΕ 95%:5,27-6,58) αντίστοιχα. Ο επιπολασμός του ΑΛΣ και της ΧΑΠ (FR και LLN) ήταν υψηλότερος (p<0,001) στους άνδρες (24,9%, 12,4% και 8,2% αντίστοιχα) αλλά δεν βρέθηκε διαφορά στα δύο φύλα όσον αφορά την αυτό-αναφορά διάγνωσης ΒΑ από ιατρό στο παρελθόν. Υπήρχε μία σημαντική τάση αύξησης του επιπολασμού της ΧΑΠ στους πιο ηλικιωμένους με το κριτήριο του FR και του FR+/LLN-. Αντίθετα, όσοι διαγνώσθηκαν με το LLN, FR+/LLN+ ήταν νεότεροι σε ηλικία. Δεν παρατηρήθηκε κάποια συγκεκριμένη ηλικιακή κλίση για το ΒΑ. Η ΧΑΠ ήταν σημαντικά αυξημένη στους καπνιστές (p<0,001) και με τα δύο κριτήρια διάγνωσης (10,4% FR και 7,5% LLN) αλλά όχι το ΒΑ. Τα αναπνευστικά συμπτώματα σχετίζονταν με μεγαλύτερο κίνδυνο (p<0,01) εμφάνισης ΧΑΠ με το κριτήριο του FR [OR: 2,08, 1,77, 1,89, βήχας και παραγωγή πτυέλων για ≥3 μήνες τα δύο τελευταία έτη, και δύσπνοια (MRC≥1), αντίστοιχα] και του LLN (OR: 2, 2,35, 2,21 για τα ίδια συμπτώματα). Ορισμένες καρδιοαγγειακές συννοσηρότητες είχαν σημαντικά (p<0,05) υψηλότερα ποσοστά ΧΑΠ (FR) στη μονοπαραγοντική ανάλυση, που όμως στα πολυπαραγοντικά μοντέλα φάνηκε ότι οι συσχετίσεις οφείλονταν στο συγχυτικό παράγοντα της προχωρημένης ηλικίας. Το ΒΑ είχε υψηλό επιπολασμό στα άτομα με συμπτώματα που σχετίζονται με το ΒΑ και συγκεκριμένα 1) 64,3% στην κρίση άσθματος, 2) 24,1% στη νυχτερινή αφύπνιση από κρίση δύσπνοιας 3) 25% στην κρίση δύσπνοιας οποιαδήποτέ ώρα της ημέρας και 4) 20,9% στο συριγμό. Παρομοίως ο σχετικός λόγος ύπαρξης ΒΑ στα άτομα με αυτά τα τέσσερα αυτά συμπτώματα ήταν σημαντικά (p<0,001) υψηλός (OR: 47,16, 6,59, 7,87, 8,23 αντίστοιχα). Επίσης η πιθανότητα να έχει γίνει διάγνωση ΒΑ ήταν 3,69 (p<0,001) μεγαλύτερη στα άτομα με αποφρακτική σπιρομέτρηση. Η πλειοψηφία των συννοσηροτήτων συχνά (p<0,01) συνυπήρχε με το ΒΑ τόσο στο μονοπαραγοντικό όσο και στο πολυπαραγοντικό μοντέλο ανάλυσης.
Συμπέρασμα: Η διάγνωση της ΧΑΠ με το FR υπερδιαγιγνώσκει άτομα σε προχωρημένη ηλικία και έχει υψηλότερα ποσοστά συννοσηροτήτων λόγω της φυσιολογικής γήρανσης. Αντίθετα το LLN έχει καλύτερη διακριτικότητα να αναγνωρίσει πρώιμα την απόφραξη σε νεότερες ηλικίες. Κρίνοντας από τα υψηλά ποσοστά ΒΑ στα άτομα με αναπνευστικά συμπτώματα και ΑΛΣ, συμπεραίνουμε ότι στην Ελλάδα η πλειοψηφία των ατόμων με ΒΑ έχουν πτωχό έλεγχο της νόσο. Τα σημαντικά ποσοστά συννοσηροτήτων επιδεινώνουν επιπλέον τον έλεγχο για το ΒΑ.
(EL)
Backround: To date no nationwide epidemiological study of Obstructive Lung Diseases (OLDs) has been conducted in the general population in Greece. The primary aim of this thesis was the estimation of prevalence of OLDs as well as their main representative entities [Chronic Obstructive Pneumonia (COPD) and Bronchial Asthma (BA)] based on the results of ΕΜΕΝΟ survey (National Morbidity and Risk Factors Survey). Furthermore, to record the risk factors, clinical symptoms and comorbidities of OLDs in a randomly selected sample representative of the adult general population in Greece.
Methods: On the basis of 2011 census, EMENO survey, supported by the European Social Fund and national funds performed in Greece, applied a multistage stratified random sampling method involving different areas throughout Greece (2013-2016). Trained investigators made home visits. Anthropometric measurements, blood samples and spirometry were performed. Information on demographic variables, risk factors, respiratory symptoms and comorbidities of OLDs were collected through questionnaires administered by interviewers. As COPD cases were defined all the participants ≥ 30 years, with a negative self-reported physician diagnosis (SRPD) of Bronchial Asthma and FEV1/FVC ratio less than 0.7 (Fixed Ratio or FR) or less than Lower Limit Normal (or LLN). Α further subdivision of obstruction was applied and participants with FEV1/FVC ratio <LLN and <0.70 were defined as “concordant” and those with FEV1/FVC ratio ≥LLN but <0.70 were defined as “discordant” obstructive cases. Definition of BA was based only on SRPD disease. The comorbidities of both OLDs were defined either with objective measurements and/or SRPD disease. Sampling weights were applied to adjust for study design. Univariate and multivariate analysis of all the variables with OLDs were performed.
Results: Of 6006 EMENO participants, a total of 2870 who had technically acceptable spirometry were included in the analysis of OLDs. 2450 with negative SRPD for asthma, ≥ 30 years old were included in the analysis of COPD. 130 participants did not have information on SRPD asthma, so a total of 5876 were included in the analysis for BA. The prevalence of OLDs, COPD (FR), COPD (LLN) and BA were 19.5% (CI 95%:20.74, 24.43), 8.29% (CI 95%: 7.17,9.57), 5.15% (CI 95%:4.54,6.64) and 5.89% (CI 95%:5.27,6.58) respectively. The prevalence of OLDs and COPD (FR and LLN) were significantly (p<0.001) higher in men (24.9%, 12.4% and 8.2% respectively) but no significant gender differences were observed for BA cases. There was a clear different age gradient between COPD defined with FR and discordant cases with the highest rates between elder individuals. On the contrary, LLN and concordant cases were younger in age. No age gradient was found between BA cases. COPD defined with any criterion was prevalent between ever smokers (10.4% FR and 7.5% LLN, p<0.001) but not for BA. Respiratory symptoms were associated with a higher risk (p<0.01) of being diagnosed either with COPD-FR [OR: 2.08, 1.77, 1.89 for cough and sputum production ≥3 months the last two years and dyspnea (MRC≥1), respectively] or LLN-defined disease [OR: 2, 2.35, 2.21 for the same symptoms, respectively]. Most of cardiovascular comorbidities had significantly (p<0.05) higher rates of COPD-FR and discordant cases. However, the former associations were due to the confounding effect of the advanced age as revealed by the multivariate analysis. The self-reported asthma related symptoms (ARS) were associated with high rates of SRPD BA: asthma attack: 64.3%, awakening by an attack of shortness of breath: 24.1%, attack of shortness of breath during daytime: 25% and wheezing any time during the day: 20.9%. Similarly, participants with ARS had higher odds (p<0.001) for being diagnosed with BA (OR: 47.16, 6.59, 7.87, 8.23 for the same symptoms, respectively). Moreover, cases with OLDs (FEV1/FVC<0.75) had 3.69 higher probability (p<0.001) to have SRPD-BA. Many comorbidities were significantly (p<0.01) associated with BA after adjusting for age and sex.
Conclusion: FR definition probably over-diagnose COPD cases in advanced ages and identify higher burden of comorbidities that are probably due to the natural ageing process. On the contrary, LLN have a better capacity to identify obstruction in the youngest. The high rates of SRPD-BA in individuals with ARS and obstructive pattern in Greece may denote poor asthma control. Furthermore, high rates of BA in all comorbidities under study were also significant determinants.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
