Θέμα της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η εξέταση του διπόλου καλὸν κακόν ως μοτίβο το οποίο χαρακτηρίζει συχνά γυναικείους χαρακτήρες της αρχαίας ελληνικής επικής και τραγικής ποίησης, με αφετηρία την Πανδώρα (Θεογονία) και την πρώτη θνητή γυναίκα (Ἔργα καὶ Ἡμέραι) του Ησιόδου, καθώς και την εξέλιξη την οποία παρουσιάζει η λογοτεχνική απεικόνισή του από το αρχέτυπο στις υπόλοιπες γυναικείες λογοτεχνικές μορφές υπό εξέταση.
Το συγκεκριμένο δίπολο, χαρακτηριστικό πληθώρας γυναικείων λογοτεχνικών μορφών της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, είναι ενδεικτικό της αντίληψης των ανδρών περί της πλήρους αντιθέσεων και, ως εκ τούτου, ακατανόητης και δυνάμει επικίνδυνης γυναικείας φύσης. Η βασική αντίθεση έγκειται στην παρουσίαση των γυναικών ως πλασμάτων, αφενός, απαράμιλλου εξωτερικού κάλλους (καλὸν) και, αφετέρου, δόλιου εσωτερικού κόσμου (κακόν). Η εργασία μελετά ηρωίδες της αρχαϊκής επικής και της κλασικής τραγικής ποίησης. Συγκεκριμένα, εξετάζει την Πανδώρα και την ανώνυμη πρώτη θνητή γυναίκα στα Ἔργα καὶ Ἡμέραι και τη Θεογονία του Ησιόδου αντίστοιχα, την Αφροδίτη του 5ου και 6ου ομηρικού ύμνου, την Ελένη και την Πηνελόπη των ομηρικών επών, την Ελένη των Τρῳάδων και της ομώνυμης τραγωδίας του Ευριπίδη, καθώς και τη Δηιάνειρα των Τραχινιῶν του Σοφοκλή. Το παρόν ερευνητικό πόνημα επιδιώκει να καλύψει ένα υπαρκτό κενό στη βιβλιογραφική έρευνα, αφού ακόμα και οι μελέτες οι οποίες αναγνωρίζουν την Πανδώρα ή την πρώτη θνητή γυναίκα και το δίπολο που ο χαρακτήρας της εισάγει στην αρχαία ελληνική λογοτεχνία ως κοινό υπόβαθρο και άλλων γυναικείων λογοτεχνικών μορφών, δεν εστιάζουν στην εξέλιξη του διπόλου καλὸν κακόν την οποία μαρτυρά η μελέτη γυναικείων χαρακτήρων της καίριας αυτής αντίστιξης ηθών.
Ο βασικός στόχος και παράλληλα η πρωτοτυπία της παρούσας διπλωματικής εργασίας έγκειται στο ότι επιχειρεί να αποδείξει ότι οι επτά ηρωίδες δεν αποτελούν μεμονωμένους χαρακτήρες με κοινά έμφυλα στοιχεία, αλλά όψεις του ίδιου προτύπου γυναίκας (με μεγαλύτερη ή μικρότερη εξέλιξη), το οποίο χαρακτηρίζεται – στον γεμάτο ανησυχίες για ζητήματα φύλου και κυριαρχίας ανδρικό νου – από τις αντιθέσεις που στοιχειοθετούν το δίπολο καλὸν κακόν.
(EL)
The subject of the present thesis is the examination of the binary καλὸν κακόν as a motif that often characterizes female figures in ancient Greek epic and tragic poetry, starting from Pandora (Theogony) and the first mortal woman (Works and Days) of Hesiod, as well as the way a series of female characters who manifest similar characteristics embody the binary καλὸν κακόν in diverse ways that enable to follow the evolution of this motif.
The specific dichotomy, characteristic of numerous female literary characters of ancient Greek literature, is indicative of the male understanding female nature, which in their mind is filled with oppositions and, therefore, incomprehensible and potentially dangerous. The main contrast lies in the presentation of women as beings of unparalleled external beauty on one hand (καλὸν), and deceitful mind on the other (κακόν). The work examines heroines of archaic epic and classical tragic poetry. Specifically, it explores Pandora and the anonymous first mortal woman in Works and Days and Theogony of Hesiod respectively; Aphrodite from the 5th and 6th Homeric hymns; Helen and Penelope from the Homeric epics; Helen of Troy from Euripides' Trojan Women;-and Helen, as well as Deianira from Sophocles' Trachiniae. This research endeavor seeks to fill a gap in the current research, as even studies that recognize Pandora or the first mortal woman and the binary καλὸν κακόν that has been introduced by these characters in ancient Greek literature as a common background of other female literary forms as well, they do not speak of the evolution also of this binary.
The main objective and, at the same time, the originality of this research lie in the fact that it attempts to demonstrate that the seven heroines presently under study are not individual characters who exhibit common elements directed by their gender, but rather embody different aspects of the same female archetype, which in the male mind that is preoccupied by certain prejudices for the female represent different manifestation so of the καλὸν κακόν binary.-
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
