Η παρούσα διπλωματική εργασία διερευνά την ικανότητα συγκατάθεσης για αναισθησία σε ασθενείς ηλικίας εξήντα ετών και άνω.
Σύμφωνα με την θεωρία που προέρχεται από τον κλάδο της Βιοηθικής, η σχέση ιατρού- ασθενή πρέπει να διέπεται από: την αρχή της αυτονομίας, την αρχή της «αβλάβειας», την αρχή της ευεργεσίας και την αρχή της δικαιοσύνης.
Ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας θέτει το νομικό πλαίσιο αυτής της σχέσης, και με τα άρθρα 11 και 12, κατοχυρώνει το καθήκον του ιατρού να ενημερώνει τον ασθενή και να εκτελεί μια ιατρική πράξη, μόνο κατόπιν συναίνεσής του. Ανάμεσα στις υποχρεώσεις ενός κλινικού είναι να μπορεί να εκτιμήσει αν κάποιος είναι ή όχι ικανός να δώσει την συναίνεσή του.
Η διαδικασία αυτή ενέχει κάποιες ιδιαιτερότητες/ δυσκολίες, όταν αφορά την εκτίμηση της ικανότητας για συγκατάθεση στην αναισθησία, καθώς έχει φανεί ότι απαιτεί υψηλότερη γνωστική ικανότητα και αντίληψη εννοιών από την πλευρά του ασθενή. Να τονιστεί ότι απαιτείται ξεχωριστή συναίνεση αλλά και ξεχωριστή ενημέρωση για τους κινδύνους της αναισθησίας.
Η εκτίμηση της ικανότητας για συγκατάθεση στην αναισθησία, απαιτεί την αξιολόγηση διαφόρων νοητικών και συναισθηματικών πεδίων. Αυτά είναι η ικανότητα στη λήψη αποφάσεων, η ικανότητα κατανόησης και ανάκλησης πληροφοριών, η γνωστική λειτουργία, η συναισθηματική κατάσταση, η ηλικία, το νοητικό πηλίκο, το μορφωτικό και πολιτισμικό επίπεδο και η προσωπικότητα του ασθενούς.
Η ικανότητα στην λήψη αποφάσεων, συγκεκριμένα, εκτιμάται μετά την αξιολόγηση της ικανότητας αιτιολόγησης, εκτίμησης, κατανόησης και τη δυνατότητα έκφρασης (reasoning, appreciation, understanding, communicating a choice). Υπογραμμίζεται ότι τόσο η ικανότητα στη λήψη αποφάσεων όσο και η ικανότητα για συναίνεση, δεν είναι ταυτόσημες έννοιες. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει ένας κλινικός ότι οι ικανότητες αυτές εξετάζονται κάθε φορά για μια συγκεκριμένη απόφαση/ ιατρική πράξη και τη δεδομένη χρονική στιγμή. Η ικανότητα αποτελεί ένα μεταβαλλόμενο χαρακτηριστικό του ασθενή.
Σε καταστάσεις όπως είναι η κατάθλιψη πλήττεται η ικανότητα της εκτίμησης και οι ασθενείς μπορεί να εμφανίζουν σημαντική επιβράδυνση όσον αφορά στη συλλογή και στην επεξεργασία δεδομένων. Η ικανότητα τους για συναίνεση λοιπόν, πρέπει να αξιολογείται.
Υπάρχουν δεδομένα ότι η ικανότητα για συγκατάθεση επηρεάζεται στα άτομα που με ειδικές φοβίες και ειδικά στην φοβία αίματος- τραύματος. Ωστόσο απουσιάζουν μελέτες που ασχολούνται με την ικανότητα συγκατάθεσης σε ασθενείς με ειδικές φοβίες άνω των 60 ετών.
Η εκτίμηση της ικανότητας συγκατάθεσης σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας αποτελεί πρόκληση, καθώς κατά το φυσιολογικό γήρας πλήττονται η μνήμη, η προσοχή, οι εκτελεστικές λειτουργίες, οι λεκτικές και οπτικοχωρικές ικανότητες. Επίσης, σε αυτή την ηλικιακή ομάδα είναι συχνές νευρογνωστικές διαταραχές όπως είναι η ήπια γνωστική έκπτωση και τα ανοϊκά σύνδρομα και το «οξύ οργανικό σύνδρομο» ή ντελίριο, που επηρεάζουν τις νοητικές λειτουργίες και μπορούν δυνητικά να επηρεάσουν και την ικανότητα στη συναίνεση.
H μελέτη πραγματοποιήθηκε στη Β΄ Πανεπιστημιακή Κλινική Αναισθησιολογίας στο Π.Γ.Ν. Αττικόν σε 45 ασθενείς. Χρησιμοποιήθηκε μια σειρά εργαλείων, συμπεριλαμβανομένων των εντύπων δημογραφικών και κλινικών στοιχείων, ενός ειδικού εργαλείου εκτίμησης της ικανότητας συγκατάθεσης για χορήγηση αναισθησίας, το ερωτηματολόγιο αξιολόγησης καταθλιπτικών συμπτωμάτων PHQ-9, το ερωτηματολόγιο φοβιών των Marks και Mathews και τη Σύντομη Εξέταση της Νοητικής Κατάστασης (MMSE). Τα αποτελέσματα ανέδειξαν ότι οι ασθενείς με υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο παρουσίασαν λιγότερο συντηρητικές απόψεις σχετικά με την ικανότητα και η παρουσία καταθλιπτικών συμπτωμάτων και συγκεκριμένων φοβιών, όπως η φοβία αίματος-τραυματισμού, συσχετίστηκαν με περισσότερο αποφευκτική συμπεριφορά σχετικά με την ενημέρωση των ασθενών. Δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές σχέσεις που να αφορούν το γνωστικό επίπεδο των ασθενών.
(EL)
This thesis investigates the capacity for consent to anesthesia in patients aged 60 and over. According to the theory derived from the field of Bioethics, the doctor-patient relationship should be governed by the principles of autonomy, non-maleficence, beneficence, and justice.
The Medical Ethics Code sets the legal framework for this relationship, and articles 11 and 12 of the Greek Law, establish the doctor's duty to inform the patient and perform a medical procedure, only with their consent. A clinician's obligations include assessing whether someone is capable of giving their consent.
This assessment process involves certain difficulties, particularly regarding the capacity for consent to anesthesia, as it requires higher cognitive ability and understanding from the patient. It should be noted that separate consent and information about the risks of anesthesia are required.
Evaluating the capacity for consent to anesthesia involves assessing various cognitive and emotional domains. These include decision-making ability, understanding and recalling information, cognitive function, emotional state, age, IQ, educational and cultural level, and the patient's personality.
Specifically, decision-making capacity is assessed after evaluating the abilities of reasoning, appreciation, understanding, and communicating a choice. It is emphasized that decision-making capacity and capacity for consent are not synonymous concepts. Additionally, it is crucial for a clinician to understand that these capacities are examined each time for a specific decision or medical procedure at a given moment. Capacity is a fluctuating characteristic of the patient.
In conditions such as depression, the ability for appreciation is impaired, and patients may exhibit significant delays in data collection and processing. Therefore, their capacity for consent must be evaluated.
There is evidence that the capacity for consent is affected in individuals with specific phobias, particularly blood-injury phobia. However, studies focusing on the capacity for consent in patients with specific phobias over the age of 60 are lacking.
Assessing the ability to consent in older patients is challenging, as memory, attention, executive functions, verbal and visuospatial abilities are affected during normal ageing. Also common in this age group are neurocognitive disorders such as mild cognitive impairment and dementia, and "acute organic syndrome" or delirium, which affect cognitive functions and can potentially affect the capacity to consent.
The study was conducted at the University Clinic of Anaesthesiology at Attikon General Hospital in 45 patients. A number of psychometric tools were used, including demographic and clinical data forms, a specific tool to assess the ability to consent to anaesthesia, the depressive symptom assessment questionnaire/ PHQ-9, the Marks and Mathews phobia questionnaire and the Brief Mental State Examination (MMSE). The results indicated that patients with higher educational attainment showed less conservative views about competence and the presence of depressive symptoms and specific phobias, such as blood-injury phobia, were associated with more avoidant behaviour regarding patient information. No statistically significant relationships were found regarding patients' cognitive level.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
