Η εργασία αυτή εξετάζει τις θεωρητικές αρχές της Κριτικής Θεωρίας της Σχολής της Φρανκφούρτης υπό τη κριτική σκοπιά του Moishe Postone. Σκοπός της είναι η κατανόηση του βασικού επιχειρήματος του Postone: ότι ο θεωρητικός πεσιμισμός στον οποίο κατέληξε η Κριτική Θεωρία οφείλεται όχι απλώς στην ιστορική συγκυρία εντός της οποίας διαμορφώθηκε, αλλά και στις θεωρητικές αφετηρίες της, αυτές του «παραδοσιακού μαρξισμού». Η εργασία χωρίζεται σε τρία κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο περιλαμβάνει μια εισαγωγή στην θεωρητική και πολιτική σκέψη του Postone καθώς και την παρουσίαση των βασικών αξόνων του θεωρωτικού ρεύματος που ονομάζει «παραδοσιακό μαρξισμό». Το δεύτερο κεφάλαιο ερευνά τα θεωρητικά θεμέλια της πρώιμης Κριτικής Θεωρίας, μέσα από την κριτική ματιά του Postone. Εκεί, αρχικά αναπτύσσονται οι βασικοί άξονες της σκέψης του Max Horkheimer που αξιώνουν
την επιστημολογική θεμελίωση μιας κριτικής κοινωνικής θεωρίας, όπως αποκρυσταλλώθηκαν στο κείμενό του «Παραδοσιακή και Κριτική Θεωρία» (1937). Στη συνέχεια, μέσα από τα κείμενα του Friedrich Pollock «Είναι ο Εθνικοσοσιαλισμός μια νέα τάξη πραγμάτων;» και «Κρατικός καπιταλισμός: οι δυνατότητες και τα όριά του» (1941), αναπτύσσεται η βασική του θέση για τον κρατικό καπιταλισμό και την «πρωτοκαθεδρία του πολιτικού έναντι του οικονομικού». Ακολουθώντας την σκέψη του Postone, παρουσιάζεται η θεωρητική πορεία που οδήγησε τόσο τον Horkheimer, όσο και τον Pollock, στην πεσιμιστική στροφή της θεωρίας τους, δηλαδή στη σύλληψη της καπιταλιστικής κρατικοκεντρικής κοινωνικής ολότητας ως μη-αντιφατικής. Το
τρίτο κεφάλαιο ερευνά την κριτική που ασκεί ο Postone στο ευρύτερο ρεύμα του «παραδοσιακού μαρξισμού». Ξαναδιαβάζοντας τα Grundrisse του Marx, o Postone στοχεύει με την κριτική του, στην θεωρητική ανασυγκρότηση των βασικών μαρξικών κατηγοριών της κεφαλαιο κρατίας. Τέλος, στη βάση της νέας κριτικής σκοπιάς που θέτει ο Postone, εξάγονται κάποια συμπεράσματα σχετικά με την μαρξική θεωρία αλλά και ειδικότερα, των θεωριών του Horkheimer και του Pollock. Συνολικά, η κριτική σκοπιά του Postone παρέχει ένα εύφορο περιβάλλον για μια ανανεωμένη κατανόηση τόσο της Κριτικής Θεωρίας όσο και των βασικών μαρξικών κατηγοριών. Φέρει τα εργαλεία για μια σύγχρονη κριτική του παραδοσιακού μαρξισμού και των πρόσφατων «χειραφετητικών» κινημάτων, αλλά και γενικότερα μπορεί να σταθεί ως οδηγός για την άσκηση κριτικής με επιστημολογική συνοχή.
(EL)
This essay examines the theoretical principles of the Critical Theory of the Frankfurt
School from the critical perspective of Moishe Postone. Its purpose is to understand Postone’s main argument: that the theoretical pessimism to which Critical Theory has ended up is due not only to the historical context in which it was formed, but also to its theoretical starting points, those of “traditional Marxism”. The essay is divided into three chapters. The first chapter includes an introduction to Postone’s theoretical and political thought, as well as a presentation of the main axioms of the theoretical current he calls “traditional Marxism”. The second chapter explores the theoretical foundations of early Critical Theory through Postone’s critical perspective. Seeking the epistemological foundations of Max Horkheimer’s critical social theory we develop the main axes of his thought presented in “Traditional and Critical Theory” (1937). Then, through Friedrich Pollock’s writings “Is National Socialism a new world order?” and “State capitalism: its possibilities and limits” (1941) we enter the discussion around his thesis on state capitalism and the “primacy of the political over the economic”. Following Postone’s thought, the theoretical trajectory that led both Horkheimer and Pollock to the pessimistic turn in their theory is presented, namely the conception of the capitalist state-centric
social totality as non-contradictory. The third chapter explores Postone’s critique of the broader current of “traditional Marxism”. Rereading Marx’s Grundrisse, Postone aims his critique at a theoretical reconstruction of the basic Marxian categories of capitalism. Finally, based on Postone’s new critical perspective, conclusions are drawn about Marxist theory in general and the theories of Horkheimer and Pollock in particular. Overall, Postone’s critical perspective provides a fertile environment for a renewed understanding of both Critical Theory and key Marxist categories. It carries the tools for a contemporary critique of traditional Marxism and recent “emancipatory” movements, but also, more generally it can stand as a guide for critique with epistemological coherence.
(EN)
/aggregator-openarchives/portal/institutions/uoa
