Περίληψη
Η άνοδος στον θρόνο της δυναστείας των Κομνηνών (1081-1185) εγκαινίασε μια περίοδο αλλαγών για τη βυζαντινή αυτοκρατορία, αλλαγών που επηρέασαν ριζικά το κράτος σε διοικητικό, πολιτικό, κοινωνικό και ιδεολογικό επίπεδο. Την άνοδο της δυναστείας είχε προηγηθεί μια πολύπλευρη κρίση που είχε συνταράξει την αυτοκρατορία. Η συγκεκριμένη
κρίση ήταν αποτέλεσμα της κλιμάκωσης της σύγκρουσης για τη διεκδίκηση της εξουσίας μεταξύ της πολιτικής ελίτ της Κωνσταντινούπολης και της στρατιωτικής αριστοκρατίας, έτσι όπως αυτή είχε αποκρυσταλλωθεί στα χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατο του Βασιλείου Β΄. Η κατάληψη της εξουσίας από τον Αλέξιο Α΄ Κομνηνό (1081-1118) τερμάτισε την κρίση και σηματοδότησε την επικράτηση της στρατιωτικής αριστοκρατίας. Οι Κομνηνοί ανήκαν στις
στρατιωτικές οικογένειες ευγενικής καταγωγής που είχαν αναδειχθεί το προηγούμενο διάστημα. Ως εκπρόσωποι αυτής της ομάδας έφεραν όλα τα ιδεολογικά στοιχεία που την χαρακτήριζαν, και τα ενσωμάτωσαν πλήρως στον ιδεολογικό μηχανισμό της αυτοκρατορικής εξουσίας. Ακολούθως, η αυτοκρατορική ιδεολογία και η προπαγάνδα που προωθούσε την
επίσημη εικόνα της δυναστείας διέφερε σημαντικά από την παραδοσιακή εικόνα του βυζαντινού ηγεμόνα. Η σημασία που έλαβαν αυτά τα στοιχεία αποδεικνύεται από την διατήρηση τους στην αυτοκρατορική εικόνα και προπαγάνδα της δυναστείας των Αγγέλων καθώς και από την μερική αναβίωση τους από τη δυναστεία των Παλαιολόγων.
Με την παρούσα διπλωματική εργασία, επιχειρείται η εξέταση της ιδεολογίας αυτής, των ιδιαίτερων στοιχείων που καθόρισαν την εικόνα του κάθε Κομνηνού αυτοκράτορα. Για την καλύτερη διερεύνηση του θέματος, η έρευνα αξιοποιεί τα εγκωμιαστικά και ιστορικά έργα της περιόδου, καθώς και αρχαιολογικά τεκμήρια. Αρχικά, πραγματοποιείται μια γενική αναδρομή στην πορεία εξέλιξης της βυζαντινής στρατιωτικής αριστοκρατίας της Μικράς Ασίας, μέχρι την κατάληψη της εξουσίας από τους Κομνηνούς. Στο ίδιο κεφάλαιο, επιχειρείται μια παρουσίαση των αντιλήψεων για την ιδέα της ευγένειας και του τί οριζόταν ως «αριστοκρατία» τον 11ο και 12ο αιώνα από τους συγγραφείς της περιόδου. Στη συνέχεια, δίνεται μια επισκόπηση του θεωρητικού πλαισίου του αυτοκρατορικού ιδεώδους, μέσω της εξέτασης της ρητορικής εγκωμιαστικής παράδοσης ως μέσου απεικόνισης της αυτοκρατορικής εικόνας. Στο τρίτο κεφάλαιο, πραγματοποιείται μια παρουσίαση της αυτοκρατορικής εικόνας του Αλεξίου Α΄, Ιωάννη Β΄ και Μανουήλ Α΄, με την ανίχνευση των αρετών και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που αποδόθηκαν στον καθένα εκ των τριών υπό εξέταση αυτοκρατόρων, καθώς και των αλλαγών που συντελέστηκαν στην αντίληψη για τον ιδανικό βυζαντινό ηγεμόνα. Τέλος, διερευνάται η ενίσχυση της εικόνας του πολεμιστή αυτοκράτορα επί Κομνηνών, μέσω της εξέτασης των σωζόμενων αρχαιολογικών δεδομένων και των περιγραφών των πλέον απολεσθέντων. Στόχος της παρούσης έρευνας είναι η παρουσίαση μιας πληρέστερης εικόνας της αυτοκρατορικής ιδεολογίας των Κομνηνών, έτσι όπως αυτή διαμορφώθηκε στη διάρκεια της βασιλείας των τριών πρώτων αυτοκρατόρων της δυναστείας.
(EL)
Abstract
The accession to the throne of the Komnenian dynasty (1081-1185) ushered in a period of change for the Byzantine Empire, changes which had a radical impact on the state at the administrative, political, social and ideological levels. The rise of the dynasty had been preceded by a multifaceted crisis that had shaken the empire. This crisis was the result of the escalating conflict for power between the political elite of Constantinople and the military aristocracy, as the latter had crystallised in the years following the death of Basil II. The seizure of power by Alexios I Komnenos (1081-1118) ended the crisis and marked the predominance of the military aristocracy. The Komnenoi belonged to the military families of noble birth that had emerged in the preceding period. As representatives of this group, they brought all the ideological elements that characterized it, and fully integrated them into the ideological apparatus of imperial power. Subsequently, the imperial ideology and propaganda that promoted the official image of the dynasty differed significantly from the traditional image of the Byzantine ruler. The importance of these elements is demonstrated by their preservation in the imperial image and propaganda of the Angelid dynasty and their partial revival by the Palaiologan dynasty.
The present thesis attempts to examine this ideology, the particular elements that determined the image of each Komnenos emperor. In order to better examine this topic, the research utilizes the eulogistic and historical works of the period, as well as archaeological evidence. Initially, a general review of the development of the Byzantine military aristocracy of Asia Minor is carried out, until the conquest of power by the Komnenoi. In the same chapter, an attempt is made to present the concept of nobility and what was defined as 'aristocracy' in the 11th and 12th centuries by writers of the period. Next, an overview of the theoretical framework of the imperial ideal is provided through an examination of the rhetorical praise tradition as a means of depicting the imperial image. In chapter three, a presentation of the imperial image of Alexios I, John II and Manuel I is made, tracing the virtues and particular characteristics attributed to each of the three emperors under consideration, as well as the changes that occurred in the perception of the ideal Byzantine ruler. Finally, the enhancement of the image of the warrior emperor under the Komnenoi is explored through an examination of the surviving archaeological data and the descriptions of the now lost. The aim of the present research is to present a more comprehensive picture of the imperial ideology of the Komnenoi as it was formed during the reigns of the first three emperors of the dynasty.
(EN)
/aggregator-openarchives/portal/institutions/uoa
