«Είναι καλύτερο να αγοράζεις παρά να ανταγωνίζεσαι». Μέσα από αυτήν τη σύντομη, πλην όμως περιεκτική από άποψη περιεχομένου και νοημάτων, φράση, ο συνιδρυτής του δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης Facebook και της μητρικής της εταιρείας, Meta Platforms (πρώην Facebook, Inc.), κ. Mark Zuckerberg, κατάφερε να αποτυπώσει με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια την ωμή πραγματικότητα που απαντάται στην αγορά, όπου, ιδίως, οι Big Tech εταιρείες συγκεντρώνουν στα χέρια τους σημαντικά (και κρίσιμα) μερίδια αγοράς μέσα από την εξαγορά νεοφυών επιχειρήσεων, ενισχύοντας έτσι τη θέση τους στην αγορά.
Στη σύγχρονη οικονομία δε, η εξαγορά νεοσύστατων επιχειρήσεων απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και μελέτη. Τούτο διότι, η έννοια των νεοσύστατων επιχειρήσεων, όπως θα δούμε στο οικείο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας, είναι στενά συνδεδεμένη με την ταχύτατα εξελισσόμενη καινοτομία, τις πρωτοποριακές επιχειρηματικές ιδέες και την τεχνολογική πρόοδο. Ως εκ τούτου, αυτό το στοιχείο που συνδέει πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις, ήτοι εκείνο της καινοτομίας, μπορεί να αποτελέσει μια διόλου αμελητέα απειλή ακόμα και για εταιρείες με εδραιωμένη θέση στην αγορά. Πράγματι, οι νέες τεχνολογίες είναι σφόδρα πιθανό να ταράξουν τα νερά στις υπάρχουσες δομές τις αγοράς, ανατρέποντας τυχόν ισορροπίες σε βάρος, ασφαλώς, των επιχειρηματικών στρατηγικών των κατεστημένων στην αγορά επιχειρήσεων. Συνεπώς, το αποτέλεσμα είναι συχνά οι νεοσύστατες επιχειρήσεις να αποτελούν τις «target companies» στις συμφωνίες εξαγορών από μεγάλες επιχειρήσεις με σκοπό, με τη χορήγηση στις τελευταίες αποκλειστικής πρόσβασης στην εκάστοτε πρωτοποριακή επιχειρηματική ιδέα, να εξοβελιστεί ένας δυνητικός ανταγωνιστής από τη σχετική αγορά και, εν τέλει, να περιοριστεί ο ανταγωνισμός.
Το φαινόμενο αυτό, το οποίο αποτυπώθηκε στη διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία υπό τον όρο «εξοντωτικές εξαγορές» (στην αγγλική γλώσσα «killer acquisitions»), αρχικώς, εντοπίστηκε στη φαρμακευτική βιομηχανία. Ωστόσο, λίαν συντόμως οι εξοντωτικές εξαγορές, ως φαινόμενο, επεκτάθηκαν σε ολόκληρο το φάσμα της οικονομίας και ιδίως στο πεδίο της τεχνολογίας και των ψηφιακών αγορών, αντικείμενο που εξειδικεύεται στην παρούσα εργασία.
Είναι γεγονός ότι το ζήτημα των εξοντωτικών εξαγορών στη σύγχρονη οικονομία έχει ήδη λάβει εξαιρετικά σημαντικές διαστάσεις και έχει γεννήσει σοβαρούς προβληματισμούς, ιδίως στο πεδίο του δικαίου του ανταγωνισμού. Τούτο εξηγείται από το γεγονός ότι κάθε εξαγορά που έχει είτε ως προφανή είτε ως υποκρυπτόμενο στόχο την εξάλειψη ενός δυνητικού ανταγωνιστή από την αγορά ή/και την τοποθέτηση φραγμών στην τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία, βάλλει κατά του δικαίου του ανταγωνισμού και των θεμελιωδών αρχών του.
Πράγματι, οι εξοντωτικές εξαγορές εγκυμονούν σοβαρούς κινδύνους και επιπτώσεις τόσο για το σύνολο των συμμετεχόντων στη σχετική αγορά όσο και για τους τελικούς αποδέκτες, ήτοι τους καταναλωτές. Οι επιπτώσεις δε των εξοντωτικών εξαγορών καθίστανται έτι περισσότερο αντιληπτές στον χώρο του ψηφιακού τομέα, όπου η καινοτομία συνιστά συστατικό και αναπόσπαστο στοιχείο αυτού.
Η επιχειρηματική απόφαση λοιπόν μιας μεγάλης εταιρείας στον χώρο αυτόν να εξαγοράσει έναν δυνητικό ανταγωνιστή, συχνά οδηγεί στην τοποθέτηση φραγμών στην ανάπτυξη πρωτοποριακών αγορών, αυξάνοντας έτσι τα περιθώρια κέρδους των εταιρειών αυτών. Ταυτόχρονα δε, αυξάνονται οι φραγμοί εισόδου σε δυνητικούς νεοεισερχόμενους παίκτες στην αγορά, μειώνονται σημαντικά οι επιλογές του καταναλωτή σε νέα προϊόντα ή υπηρεσίες, ενώ η ποιότητα αυτών, αν δεν μειωθεί, τουλάχιστον παραμένει απλώς στάσιμη. Αυτές είναι ορισμένες μόνο από τις κυριότερες επιπτώσεις που εντοπίζονται σε μια ψηφιακή αγορά και οι οποίες παρατίθενται στην παρούσα.
Ασφαλώς, το πλήγμα που δέχεται ο ανταγωνισμός στην περίπτωση των εξοντωτικών εξαγορών δύναται είτε να λάβει ενωσιακή διάσταση, είτε να περιοριστεί στα στενά όρια ενός κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Σε κάθε περίπτωση, η Ευρωπαϊκή Ένωση, εντοπίζοντας τα ζητήματα που γεννώνται από το φαινόμενο των εξοντωτικών εξαγορών και τα πλήγματα που δύναται να επιφέρει στο δίκαιο του ανταγωνισμού, έσπευσε να λάβει μια σειρά ορισμένων μέτρων με σκοπό την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση του εν λόγω φαινομένου. Ωστόσο, εγείρονται σημαντικά ερωτηματικά, τα οποία η παρούσα εργασία επιχειρεί να αποτυπώσει με σαφήνεια, σε σχέση με το, αν και κατά πόσον το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο ελέγχου των συγκεντρώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι ικανό να αντιμετωπίσει με πλήρη αποτελεσματικότητα τις εξοντωτικές εξαγορές τόσο σε επίπεδο πρόληψης, όσο και σε επίπεδο καταστολής αυτών.
Περαιτέρω, η ενδελεχής μελέτη του φαινομένου των εξοντωτικών εξαγορών, προϋποθέτει την ανάλυση κρίσιμων αποφάσεων ρυθμιστικών αρχών καθώς και δικανικών κρίσεων σε επίμαχες εξαγορές που πέρασαν το κατώφλι της δικαστικής αίθουσας. Βέβαια, είναι χαρακτηριστική η δυσαναλογία που υφίσταται μεταξύ του υπερμεγέθους αριθμού εξαγορών που πραγματοποιείται καθημερινά στον ψηφιακό τομέα και του ιδιαιτέρως αμελητέου αριθμού υποθέσεων επί των οποίων επιλαμβάνεται το αρμόδιο όργανο ή δικαστική αρχή.
Τέλος, η παρούσα διπλωματική εργασία είναι δομημένη σε έξι κύρια κεφάλαια, τα οποία αναλύουν σε βάθος το φαινόμενο των εξοντωτικών εξαγορών στον ψηφιακό τομέα και τις επιπτώσεις αυτών. Ειδικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο αποτυπώνονται εννοιολογικές διευκρινίσεις γύρω από κεντρικές έννοιες του φαινομένου, όπως είναι η έννοια της καινοτομίας και της νεοφυούς επιχειρήσεως. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται οι δύο εκ διαμέτρου αντίθετες προσεγγίσεις σε σχέση με το φαινόμενο των εξοντωτικών εξαγορών στον ψηφιακό τομέα. Ασφαλώς, δεν μπορεί να λείπει η παράθεση του κανονιστικού πλαισίου από την παρούσα εργασία και η ανάπτυξη των μηχανισμών εκείνων που έχουν θεσπισθεί για τον εντοπισμό περιπτώσεων εξοντωτικών εξαγορών. Για την πληρέστερη κατανόηση του φαινομένου επισκοπούνται στο τέταρτο κεφάλαιο κρίσιμες εξαγορές που απασχόλησαν τη διεθνή βιβλιογραφία αναφορικά με το υπό διερεύνηση ζήτημα. Η παρούσα εργασία ολοκληρώνεται με προτάσεις και σκέψεις που αποσκοπούν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου των εξοντωτικών εξαγορών.
(EL)
"It is better to buy than to compete." Through this short yet content-rich and meaningful phrase, the co-founder of the popular social media platform Facebook and its parent company, Meta Platforms (formerly Facebook, Inc.), Mr. Mark Zuckerberg, managed to accurately capture the raw reality of the market. This is especially true for Big Tech companies, which concentrate significant (and critical) market shares through the acquisition of startups, thereby strengthening their market position.
In the modern economy, the acquisition of startups requires special attention and study. This is because the concept of startups, as explored in the relevant chapter of this thesis, is closely tied to rapidly evolving innovation, groundbreaking business ideas, and technological progress. As such, this element connecting many startups, namely innovation, can pose a significant threat even to companies with an established market position. Indeed, new technologies are highly likely to disrupt existing market structures, upsetting balances to the detriment, of course, of the business strategies of established companies. Consequently, startups often become the "target companies" in acquisition agreements by large firms, with the aim of granting these firms exclusive access to innovative business ideas, eliminating a potential competitor from the relevant market, and ultimately restricting competition.
This phenomenon, which has been described in international and domestic literature as "killer acquisitions," was initially identified in the pharmaceutical industry. However, killer acquisitions soon expanded across the economy, particularly in the field of technology and digital markets, a subject specifically addressed in this thesis.
It is evident that the issue of killer acquisitions in the modern economy has already reached significant proportions and has raised serious concerns, particularly in the field of competition law. This is explained by the fact that any acquisition, whether with an explicit or implicit goal of eliminating a potential competitor from the market and/or placing barriers to technological development and innovation, strikes at the core of competition law and its fundamental principles.
Indeed, killer acquisitions pose serious risks and consequences for all participants in the relevant market and for end consumers. The impact of killer acquisitions becomes even more apparent in the digital sector, where innovation constitutes an integral and indispensable element.
The business decision of a large company in this field to acquire a potential competitor often results in the establishment of barriers to the development of innovative markets, thereby increasing the profit margins of these companies. At the same time, barriers to entry for potential new market players increase significantly, consumer choices for new products or services are drastically reduced, and the quality of these products or services, if not decreased, at least remains stagnant. These are just some of the main effects observed in a digital market, as outlined in this thesis.
Certainly, the blow dealt to competition in the case of killer acquisitions can either take on a European dimension or be confined within the narrow boundaries of a member state of the European Union. In any case, the European Union, recognizing the issues arising from the phenomenon of killer acquisitions and the damage they can inflict on competition law, has taken a series of measures to address the phenomenon as effectively as possible. However, significant questions arise, which this thesis seeks to clearly articulate, regarding whether and to what extent the existing European Union regulatory framework for merger control is capable of effectively addressing killer acquisitions both in terms of prevention and suppression.
Furthermore, the thorough study of the phenomenon of killer acquisitions requires an analysis of critical decisions by regulatory authorities and judicial rulings on contentious acquisitions that have reached the courtroom. However, there is a notable disparity between the enormous number of acquisitions taking place daily in the digital sector and the particularly negligible number of cases reviewed by the competent regulatory or judicial authority.
Finally, this thesis is structured into six main chapters, which deeply analyze the phenomenon of killer acquisitions in the digital sector and their implications. Specifically, the first chapter provides conceptual clarifications regarding key concepts of the phenomenon, such as the notions of innovation and startups. Subsequently, the two diametrically opposed approaches to the phenomenon of killer acquisitions in the digital sector are presented. Naturally, this thesis includes a presentation of the regulatory framework and an analysis of the mechanisms established to identify cases of killer acquisitions. For a more comprehensive understanding of the phenomenon, the fourth chapter reviews critical acquisitions that have attracted international academic attention regarding the issue under investigation. This thesis concludes with proposals and reflections aimed at effectively addressing the phenomenon of killer acquisitions.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
