The Pigi and Karathodoro units are two continental blocks constituting the northernmost part of the Stip-Axios zone in Greece and are spatially closely related with members of the Guevgueli ophiolitic complex. They have been interpreted as disrupted remnants of the attenuated continental crust that floored the Cuevgueli marginal basin prior to its rifting during Late Jurassic. It is suggested that they preserve petrological evidence of all the stages of the formation of this basin behind a volcanic arc and above a subduction zone, that is: continental extension, basaltic underplating, heating and partial melting of the thinned continental crust, intrusion of crustal, mantle or hybrid melts and finally rifting and formation of a/or a series of spreading centers within the marginal basin. A porphyritic metagranite, migmatized pelitic and semipelitic metasediments and amphibolites constitute the basement of the two units. A magmatic complex of leucotonalites, pyroxene tonalites and monzogranites, biotitic microgranites, Kfs-cordierite-aplites, granitoid and pegmatitic micro-cumulates and two main granitic bodies (Fanos and Platania) intrude the two units. A subvolcanic sequence of olivine-basalts, basaltic andesites, trachyandesites, trachydacites and rhyolites also intrude the main lithologies. Ophicalcites, radiolarian argillaceous and silisic sediments as well as thermally metamorphosed carbonates crop out at the northern and eastern part of the two units in contact with members of the Guevgueli ophiolitic complex. Migmatized metasediments are composed of three distinct parts: a mesosome of pelitic or semipelitic composition, a melanosome (restite) which is the residual of mesosome's partial melting and a leucosome of granitic composition with cordierite and/or andalusite. The main textural feature of stromatic migmatized metasediments is a folded planar fabric. The cordieritic leucosomes fill the gaps created by the extensional disruption of stromatic migmatitic texture. The paragenesis of the dark zones of migmatized metasediments is: biotite + sillimanite + cordierite ± quartz ± garnet ± muscovite ± K-feldspar ± plagioclase ± opaques (hercynite, magnetite, ilmenite, pyrite) ± monazite ± zircon ± epidote ± apatite ± rutile and into more lighter ones is: quartz + plagioclase ± K-feldspar ± apatite ± cordierite. Pyroxene tonalites - granulites have the following paragenesis: plagioclase + hornblende + quartz ± orthopyroxene + opaques. Locally biotite, K-feldspar, cummingtonite, orthite, chlorite, titanite and apatite may participate. Amphibolitic enclaves commonly hybridized and assimilated by tonalites have the paragenesis: hornblende + clinopyroxene + plagioclase ± cummingtonite ± biotite ± quartz ± orthoclase ± magnetite ± chlorites ± titanite ± apatite. K-Ar and Rb-Sr radiometric age determinations in hornblendes and biotites of various lithologies give Late Jurassic ages for the magmatic and migmatitic events. These ages are indicate exhumation and cooling around 148 M.a. The oxfordian age of argillaceous sediments intercalated with the Evzoni lavas shows that the Guevgueli marginal basin was spreading and was supplied with sediments from a nearby continental slope during Late Jurassic.
Οι ενότητες Πηγής και Καραθόδωρου αποτελούν τη βορειότερη εμφάνιση της ζώνης Stip -Aξιού στον ελληνικό χώρο. Πρόκειται για αποκομμένα τμήματα ηπειρωτικού φλοιού που παρεμβάλλονται μεταξύ των μελών του μαγματικού συμπλέγματος της Γευγελής. Ένας πορφυροειδής μεταγρανίτης, μιγματιτιωμένα πηλιτικά και ημιπηλιτικά μεταϊζήματα και τμήματα αμφιβολιτών αποτελούν το υπόβαθρο των δύο ενοτήτων. Ένα πυριγενές σύμπλεγμα που περιλαμβάνει λευκοτοναλίτες, πυροξενικούς τοναλίτες έως γρανουλίτες, μονζογρανίτες, βιοτιτικούς μικρογρανίτες, καλιοαστριούχα απλιτοειδή με ή χωρίς κορδιερίτη, γρανιτοειδείς και πηγματιτικές μικροσυγκεντρώσεις καθώς και δύο γρανιτικές εμφανίσεις, αυτές του Φανού και της Πλατανιάς εμπλέκονται με τις δύο ενότητες. Στο σύνολο των λιθολογικών τύπων διεισδύει μια υποηφαιστειακή ακολουθία που περιλαμβάνει ολιβινικούς βασάλτες, βασαλτικούς ανδεσίτες, τραχειανδεσίτες, τραχειδακίτες και ρυολίθους. Οφειτασβεστίτες, ραδιολαριούχα αργιλικά και πυριτικά ιζήματα καθώς και θερμικά μεταμορφωμένα ασβεστοπυριτικά πετρώματα εμφανίζονται στο βόρειο και ανατολικό τμήμα των δύο ενοτήτων, στις επαφές τους με μέλη του οφειολιθικού συμπλέγματος της Γευγελής. Στα μιγματιτιωμένα μεταϊζήματα διακρίνεται το μεσόσωμα, τμήμα πηλιτικής ή ημιπηλιτικής σύστασης, το μελανόσωμα (ρεστίτης), υπόλειμμα της τήξης των μεσοσωμάτων και το λευκόσωμα, πέτρωμα γρανιτικής σύστασης με κορδιερίτη και ανδαλουσίτη. Κυρίαρχο ιστολογικό χαρακτηριστικό των μιγματιτωμένων μεταϊζημάτων είναι μία επίπεδη-πτυχωμένη υφή, ενώ τα κορδιεριτικά λευκοσώματα πληρώνουν τα διάκενα που δημιουργούνται από τις εκτατικές αποκοπές της στρωματώδους αυτής υφής. Η κύρια παραγένεση των μιγματιτωμένων μεταϊζημάτων στις σκουρόχρωμες ζώνες είναι: βιοτίτης + σιλλιμανίτης + κορδιερίτης ± χαλαζίας ± γρανάτης ± μοσχοβίτης ± καλιούχος άστριος ± πλαγιόκλαστα + αδιαφανή (ερκυνίτης, μαγνητίτης, ιλμενίτης, σιδηροπυρίτης) ± μοναζίτης ± ζιρκόνιο ± επίδοτο ± απατίτη ± ρουτίλιο, στις δε ανοικτόχρωμες χαλαζίας, πλαγιόκλαστα και καλιούχοι άστριοι. Η παραγένεσή του πυροξενικού τοναλίτη είναι: πλαγιόκλαστα + κεροστίλβη + χαλαζίας + ορθοπυρόξενος + αδιαφανή, ενώ τοπικά και σε μικρότερα ποσοστά συμμετέχουν βιοτίτης, καλιούχος άστριος, κουμμινγκτονίτης, ορθίτης, χλωρίτης, τιτανίτης και απατίτης. Τα αμφιβολιτικά εγκλείσματα που συχνά παρουσιάζουν εικόνες υβριδισμού και αφομοίωσης με τους τοναλίτες έχουν στην παραγένεσή τους: κεροστίλβη + κλινοπυρόξενο + πλαγιόκλαστα ± κουμμινγκτονίτη ± βιοτίτη ± χαλαζία ± απατίτη ± μαγνητίτη ± ορθόκλαστο ± τιτανίτη ± χλωρίτη. Οι υπάρχουσες ραδιοχρονολογήσεις K-Ar και Rb-Sr σε αμφιβόλους και βιοτίτες (Borsi et al. 1966, Spray et al. 1984) δίνουν άνω ιουρασικές ηλικίες για το σύνολο των μαγματικών και μιγματιτικών φαινομένων στην περιοχή. Οι ηλικίες αυτές φανερώνουν εκταφή του συστήματος περί τα 148 εκ. χρ. Η οξφόρδια ηλικία των αργιλικών ιζημάτων που παρεμβάλλονται στις λάβες των Ευζώνων φανερώνει ότι η περιθωριακή θάλασσα της Γευγελής είχε δημιουργηθεί και τροφοδοτούνταν με ιζήματα από τη γειτονική ηπειρωτική κατωφέρεια κατά το Άνω Ιουρασικό.
National Documentation Centre (EKT)
