Μελέτη της χημικής σύστασης και των τεχνικών κατασκευής «πρωίμων» υαλωδών αντικειμένων του αιγιακού χώρου

Study of the chemical composition and the manufacturing techniques of archaeological vitreous materials from the Aegean

Μελέτη της χημικής σύστασης και των τεχνικών κατασκευής «πρωίμων» υαλωδών αντικειμένων του αιγιακού χώρου

Καβουσανάκη, Δέσποινα

Kavoussanaki, Despoina

PhD Thesis

2010

This dissertation aims to the physicochemical characterization of vitreous materials from the Aegean in order to understand the technology of their production. Apart from the analysis of the archaeological objects that comprise faience, blue frit and glass, analysis of raw materials from various places in the Aegean will be carried out in order to deduce whether local sources were exploited and used. The target is also to perform reproduction experiments in the laboratory using the raw materials collected. The combined investigation of the raw materials collected from the Aegean together with the analysis of reproduced samples will be very valuable in deriving conclusions about the technology of manufacture of the Aegean vitreous materials. Furthermore, the comparison between the composition of Aegean objects and raw materials and the Egyptian and Near Eastern objects and raw materials will give important information about the transfer or not of the technology from Egypt and Near East to the Aegean region. In addition, the systematic analysis of objects and raw materials would provide a useful reference database for future examination and analyses of vitreous materials whose provenance is questionable. In particular, the simulation of faience objects showed the behaviour of the materials that were used for the construction of faience with either the efflorescence technique or with the application technique. The results obtained can be used to draw conclusions on the technique, which was used for the production of faience. It is critical that the objects are well maintained since the very important interparticle glass should remain. The behaviour of plant ash was also confirmed, for which new data for its utilization was generated.

Η εργασία αυτή στοχεύει στον φυσικοχηµικό χαρακτηρισµό τόσο φαγεντιανής όσο και γυαλιών ιστορικής σηµασίας και την κατανόηση των πολυάριθµων τεχνικών κατασκευής ή τρόπου επεξεργασίας των πρώτων υλών. Η πρώτη φάση εστιάζεται στην ποσοτική ανάλυση των µελετούµενων αντικειµένων η οποία συνοδευόµενη από λεπτοµερή παρατήρηση της µικροδοµής αυτών, δίνει πληροφορίες για: i) τις πρώτες ύλες που χρησιµοποιήθηκαν και ii) τις τεχνικές που ακολουθήθηκαν για την κατασκευή τους. Η δεύτερη φάση εστιάζεται στην αναπαραγωγή φαγεντιανών και γυαλιών η οποία πραγµατοποιήθηκε µε πρώτες ύλες που συλλέχθηκαν από διάφορα µέρη του ευρύτερου Αιγιακού χώρου. Από τη συνδυασµένη µελέτη των αρχαιολογικών δειγµάτων, των συλλεγόµενων πρώτων υλών και των αναπαραγόµενων αντικειµένων µπορούν να εξαχθούν συµπεράσµατα αναφορικά µε τις τεχνικές κατασκευής των Αιγιακών υαλωδών αντικειµένων. Παράλληλα, κατόπιν συγκρίσεων µε υαλώδη αντικείµενα της Αιγύπτου ή/και της Μέσης Ανατολής µπορεί να διαπιστωθεί αν τα Αιγιακά έχουν κατασκευαστεί τοπικά (χρησιµοποιώντας δηλαδή τοπικές πρώτες ύλες) ή αν έχουν εισαχθεί από την Μέση Ανατολή και/ή την Αίγυπτο, περιοχές που αποτελούν τα δύο αυτόνοµα κέντρα ανακάλυψης και ανάπτυξης της κατασκευής των υαλωδών αυτών αντικειµένων. Συγκεντρωτικά, πολυπαραγοντική ανάλυση τέτοιων αρχαιολογικών δειγµάτων και χρησιµοποιούµενων πρώτων υλών µπορεί να δώσει µία πλούσια και ιδιαίτερα χρήσιµη βάση δεδοµένων για τη µελλοντική µελέτη υαλωδών αντικειµένων των οποίων η προέλευση είναι αµφισβητούµενη. Πιο συγκεκριµένα, από τις προσοµοιώσεις των φαγεντιανών διαπιστώθηκε η συµπεριφορά των υλικών που χρησιµοποιήθηκαν για την κατασκευή τους είτε µε την τεχνική της εξάνθισης είτε µε την τεχνική του επιχρίσµατος. Τα αποτελέσµατα δε που προέκυψαν µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την εξαγωγή συµπερασµάτων σχετικά µε την τεχνική κατασκευής αρχαιολογικών αντικειµένων στα οποία το πολύ σηµαντικό διασωµατιδιακό γυαλί διατηρείται. Επίσης, διαπιστώθηκε η συµπεριφορά των σταχτών φυτών, για τις οποίες προέκυψαν νέα δεδοµένα για την επεξεργασία και χρήση τους. Από την ευκολία ή όχι παραγωγής φαγεντιανών µε τη συγκεκριµένη πρώτη ύλη καθώς και από τα χαρακτηριστικά που προσδίδει η χρήση της στην κατασκευή τέτοιων, µπορεί να διαπιστωθεί η ύπαρξη της σε αµφισβητούµενα αρχαιολογικά δείγµατα.

Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογία

Επιστήμη Χημικού Μηχανικού

Application technique

Τεχνική εξάνθισης

Vitreous materials

Glass

Aegean faience

Τεχνική επιχρίσματος

Faience

Στάχτες φυτών

Αιγιακές φαγεντιανές

Υαλώδη αντικείμενα

Chemical Engineering

Επιστήμες Μηχανικού και Τεχνολογία

Επιστήμη Χημικού Μηχανικού

Γυαλί

Plant ashes

Engineering and Technology

Manufacture technology

Efflorescence technique

Φαγεντιανή

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ

Ελληνική γλώσσα

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)

Aristotle University Of Thessaloniki (AUTH)

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Πολυτεχνική

Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ)

Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών

Συλλογή ΕΑΔΔ