Η αμυντική ναυτική πολιτική των Βυζαντινών στα θαλάσσια και ποτάμια σύνορα κατά την πρώιμη και μέση βυζαντινή περίοδο

The defensive naval policy of Byzantines on the sea and river borders in the early and middle byzantine period

Η αμυντική ναυτική πολιτική των Βυζαντινών στα θαλάσσια και ποτάμια σύνορα κατά την πρώιμη και μέση βυζαντινή περίοδο

Σαμαράς, Χρυσόστομος

PhD Thesis

2010

Η παρούσα διδακτορική διατριβή έχει στόχο να συμβάλει στη διεξοδική διερεύνηση της βυζαντινής ναυτικής πολιτικής και στην ανάδειξη του αμυντικού χαρακτήρα της, ιδιαίτερα στις περιοχές των αυτοκρατορικών συνόρων. Η διατριβή χωρίζεται σε τρία μέρη και στο τέλος παρατίθενται χάρτες. Το πρώτο μέρος της διατριβής χωρίζεται σε τρία κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τον ρόλο των θαλάσσιων και κλιματολογικών συνθηκών στη διαμόρφωση της βυζαντινής ναυτικής πολιτικής και ναυσιπλοΐας. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναζητούνται στη ρωμαϊκή ναυτική παράδοση οι διαχρονικοί παράγοντες που συνέβαλαν στη συντηρητική φιλοσοφία των Βυζαντινών στο θαλάσσιο πεδίο. Στο τρίτο κεφάλαιο εντοπίζονται και παρουσιάζονται με οδηγό τη Notitia Dignitatum οι ναυτικές και πεζοναυτικές στρατιωτικές μονάδες που βρίσκονταν κυρίως στις παραμεθόριες περιοχές της αυτοκρατορίας. Το δεύτερο μέρος της εργασίας χωρίζεται σε δύο κεφάλαια. Στο πρώτο από αυτά εξετάζονται οι ναυτικές πραγματείες των Βυζαντινών. Αρχικά, απομονώνονται και μεταφράζονται από τα λατινικά συγκεκριμένα αποσπάσματα από το έργο του Βεγετίου με σκοπό να αναδειχθούν τα βασικά δόγματα και ο αμυντικός προσανατολισμός της βυζαντινής ναυτικής πολιτικής κατά την διάρκεια της πρώιμης περιόδου. Στη συνέχεια επιδιώκεται ο εντοπισμός, η κατηγοριοποίηση και ο σχολιασμός των βασικών κανόνων που περιέχονταν στις ναυτικές πραγματείες των «Ναυμαχικών» και χαρακτήριζαν τη ναυτική πολιτική της αυτοκρατορίας κατά τους μεσοβυζαντινούς χρόνους. Μέσα από αυτούς τους κανόνες επιχειρείται να γίνει πιο ξεκάθαρη η παγίωση της συντηρητικής ναυτικής στρατηγικής από την πλευρά των Βυζαντινών, ενώ παράλληλα θίγονται και εξετάζονται κάποια θέματα σχετικά με το ναυτικό της αυτοκρατορίας όπως για παράδειγμα το υγρόν πυρ και ο στόλος των Καραβισιάνων, με βάση τα πορίσματα της σύγχρονης έρευνας. Το δεύτερο κεφάλαιο αναδεικνύει την αμυντική πολιτική της αυτοκρατορίας στο πεδίο του ναυτικού πολέμου μέσα από γεγονότα των πρώιμων και μέσων βυζαντινών χρόνων. Συγκεκριμένα, πραγματεύεται την άμυνα της αυτοκρατορίας απέναντι στις εισβολές των γερμανικών κυρίως φύλων την περίοδο από το 324 έως το 610 μ.Χ., και στη συνέχεια τους ναυτικούς πολέμους Βυζαντινών και Αράβων στη θάλασσα της Μεσογείου την περίοδο από το 610 έως το 1081 μ.Χ. Το τρίτο μέρος της εργασίας αποτελεί τον επίλογο της διατριβής και παράλληλα συνοψίζει τα πορίσματα της έρευνας.

The present thesis aims to contribute to a thorough study of Byzantine naval policy and the emergence of its defensive nature, particularly in the areas of imperial borders. The thesis is divided into three parts and maps are listed at the end. The first part of the thesis is divided into three chapters. The first chapter talks about the role of sea and weather conditions in shaping Byzantine maritime policy and navigation. In the second section sought in Roman naval tradition the timeless factors who contributed to the conservative philosophy of the Byzantines in the marine field. In the third chapter, with Notitia Dignitatum as guide, identified and presented the naval and "amphibious" military units located primarily in border areas of the empire. The second part of the thesis is divided into two chapters. The first of these examines naval historical sources of the Byzantines. Initially, from the work of Vegetius certain passages isolated and translated from Latin, intended to represent the basic tenets and defensive stance of Byzantine naval policy during the early period. Then seeks to identify, categorize and comment the basic rules which contained in the text of “Naumachica” (naval battles) and characterized the naval policy of the empire during the Middle Byzantine period. Through these rules attempted to make clearer the consolidation of conservative naval strategy on the part of the Byzantine, while raised and discussed some issues relating to the navy of the empire, such as the liquid fire and the fleet of Karavisiani, based on the findings of modern research. The second chapter highlights the defense policy of the empire in the field of naval warfare through events of the early and middle Byzantine years. In particular, deals with the defense of the empire against the invasions of mainly German tribes the period from 324 to 610 AD, and then the naval wars between Byzantines and Arabs in the Mediterranean Sea from 610 to 1081 AD. The third part of the book is the epilogue of the thesis and also summarizes the conclusions.

Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Τέχνες ➨ Ιστορία και Αρχαιολογία

Βυζαντινή αυτοκρατορία

Πρώιμη και μέση περίοδος

Naval warfare

Humanities and the Arts

Byzantine empire

Sea and river borders

Ιστορία και Αρχαιολογία

Αμυντική ναυτική πολιτική

Byzantines

Βυζαντινοί

Defensive naval policy

Maritime tactics and strategy

Ναυμαχία

Early and middle byzantine period

Naval battle

Fleet - navy - classes

History and Archaeology

Θαλάσσια και ποτάμια σύνορα

Στόλος

Ναυτικές τακτικές και στρατηγικές

Ναυτικός πόλεμος

Ανθρωπιστικές Επιστήμες και Τέχνες

Ελληνική γλώσσα

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)

Aristotle University Of Thessaloniki (AUTH)

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Τομέας Αρχαίας Ελληνικής, Ρωμαϊκής, Μεσαιωνικής και Βυζαντινής Ιστορίας

Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ)

Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών

Συλλογή ΕΑΔΔ