Ο απλός τετράστυλος/τετρακιόνιος υπήρξε η παραλλαγή σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τη μεγαλύτερη διάδοση στη βυζαντινή ναοδομία της μέσης και ύστερης βυζαντινής περιόδου, εξαιρουμένων των συνεπτυγμένων εκδοχών του τύπου, που φαίνεται ότι υπερτερούν αριθμητικά. Εντοπίστηκαν 162 παραδείγματα με μεγάλη γεωγραφική διασπορά, τα οποία παρουσιάζονται υπό μορφή παραρτήματος στον δεύτερο τόμο της εργασίας. Στο συνθετικό μέρος της μελέτης επιχειρείται η συνολική πραγμάτευση του μνημειακού συνόλου που μας απασχόλησε. Διακρίνονται εννέα γεωγραφικές ενότητες, στις οποίες τα μνημεία παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά. Τα επόμενα κεφάλαια είναι αφιερωμένα στην εξέταση των ειδικών χαρακτηριστικών της υπό εξέταση παραλλαγής. Αναλύονται διεξοδικά ζητήματα γενικών και επιμέρους αναλογικών σχέσεων, η μορφή των στηριγμάτων που φέρουν τον τρούλο και τη θολοδομία, οι τρόποι κάλυψης των γωνιακών διαμερισμάτων, οι διάφορες λύσεις εσωτερικής πλαστικής διάρθρωσης των σταυροειδών πυρήνων, καθώς επίσης οι τρόποι στέγασης των σταυρικών σκελών και των γωνιακών διαμερισμάτων. Ακολουθεί μία ενότητα αφιερωμένη στην εξωτερική πλαστική διάρθρωση των απλών τετράστυλων σταυροειδών εγγεγραμμένων, με έμφαση στον τρόπο που η διάπλαση των όψεων προσαρμόζεται ή ενδεχομένως και υπαγορεύεται από την εσωτερική τους δομή. Στο πέμπτο κεφάλαιο επιχειρείται η κατάθεση μιας νέας πρότασης ομαδοποίησης των μνημείων της υπό εξέταση παραλλαγής, όχι με βάση τη μορφή των στηριγμάτων τους, όπως μέχρι σήμερα έχει επιχειρηθεί, αλλά κυρίως με βάση την εσωτερική διάρθρωση των επιμέρους διαμερισμάτων τους. Διακρίνονται δύο κύριες υποομάδες, οι απλοί τετράστυλοι με «ανισοϋψή ανοίγματα» μεταξύ γωνιακών διαμερισμάτων και κεραιών του σταυρού και τα ομοιότυπα παραδείγματα στα οποία τα εν λόγω ανοίγματα διαμορφώνονται «ισοϋψή». Η εργασία ολοκληρώνεται με την εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων.
The simple tetrastyle domed church was one of the most common variants of the cross-in-square type, prevailing in the ecclesiastical architecture of the Middle and Late Byzantine Period. More than 160 examples found all over the Byzantine Empire and beyond it are examined briefly in the catalog, that accompanies the text. In the first part of the dissertation there is a general presentation of the monuments, organized chronologically according to geographical distribution. The following section presents an analysis of specific features of the buildings examined such as the overall proportions of their naves, the forms of the supports carrying their domes, vaulting and roofing methods of both the corner bays and the cross arms and finally the articulation of their façades with blind arches, usually reflecting the layout of the interior. In the next chapter a new grouping of the simple tetrastyles is proposed, based not on the form of the supports carrying their domes, but on the layout of their interior. In the first main category we ascribe all the simple tetrastyles with openings of unequal height between the corner bays and the cross arms, and in the second all those where the respective openings are equal in height. The thesis ends with some general conclusions.
National Documentation Centre (EKT)
