Η παρούσα διατριβή προσεγγίζει ερμηνευτικά τη γενική ρήτρα που αναφέρεται στις εξαιρέσεις και τους περιορισμούς του περιουσιακού δικαιώματος του δημιουργού, η οποία είναι γνωστή ως «έλεγχος των τριών βημάτων» ή «τεστ των τριών σταδίων». Η ρήτρα αυτή προβλέπει ότι επιτρέπεται η θέσπιση μίας εξαίρεσης ή ενός περιορισμού σε κάποια από τις περιουσιακές εξουσίες του δημιουργού, εφόσον πληρούνται οι εξής τρεις προϋποθέσεις: α. συντρέχει μία «ορισμένη ειδική περίπτωση», β. η oποία «δεν αντίκειται στην κανονική εκμετάλλευση του έργου» και γ. «δεν προσβάλει αδικαιολόγητα τα έννομα συμφέροντα του δημιουργού/δικαιούχου». Η ανάλυση γίνεται υπό το εξής πρίσμα: αναζητείται και θεμελιώνεται μία ερμηνεία των ως άνω κριτηρίων, ικανή να λάβει υπόψη της όλα τα συμφέροντα που συγκρούονται στο πεδίο του δικαίου της πνευματικής ιδιοκτησίας (δημιουργών, κοινωνικού συνόλου και δικαιούχων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας), προκειμένου να εντοπιστεί-διαμορφωθεί εντός του δικαίου αυτού μία νομιμοποιητική βάση για την εξισορρόπησή τους. Η ερμηνευτική προσέγγιση της αναλυόμενης ρύθμισης εκκινεί από το πεδίο του διεθνούς δικαίου, από τη στιγμή που οι ρίζες της εντοπίζονται για πρώτη φορά στη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης, εισέρχεται στη συνέχεια στο κοινοτικό δίκαιο, όπου ο κοινοτικός νομοθέτης την ενσωμάτωσε στο άρθρο 5 παρ. 5 της Οδηγίας 2001/29/ΕΚ, σε εκπλήρωση των διεθνών υποχρεώσεων της Κοινότητας, και ολοκληρώνεται με την προσέγγισή της σε εθνικό επίπεδο, όπου ο εθνικός νομοθέτης την εισήγαγε, όπως θεώρησε, σε εκπλήρωση των κοινοτικών του υποχρεώσεων. Τα βασικά συμπεράσματα τα οποία διατυπώνονται είναι τα εξής: Διαπιστώνεται ότι κανένα διεθνές συμβατικό κείμενο, στο οποίο έχει τις ρίζες της η υπό κρίση ρύθμιση, δεν αποτρέπει μία ερμηνεία των κριτηρίων της, ικανή να λάβει υπόψη της όλα τα συγκρουόμενα συμφέροντα. Παράλληλα, διαπιστώνεται ότι η αξιοποίηση «ποσοτικών»-οικονομικών κριτηρίων για την προσέγγιση της ρύθμισης αυτής (π.χ. αριθμός επωφελούμενων χρηστών/αναπαραγόμενων αντιτύπων) δεν μπορεί να προσφέρει ασφαλείς οδηγίες σχετικά με τη δικαιολόγηση ύπαρξης μίας εξαίρεσης, δεν μπορεί με άλλα λόγια να αποτρέψει εκ προοιμίου τη θέσπισή της, μπορεί ωστόσο να επηρεάσει σε τελική ανάλυση το πεδίο εφαρμογής της. Στο πεδίο του κοινοτικού και κατ’ επέκταση στο πεδίο του εθνικού δικαίου των κρατών-μελών της Κοινότητας διατηρείται ο προσανατολισμός της ρύθμισης αυτής, αλλάζει όμως εν μέρει ο τρόπος λειτουργίας της, καθώς η επιταγή που εσωκλείει η ρύθμιση αυτή απευθύνεται τόσο στον εθνικό νομοθέτη όσο και στον εθνικό δικαστή. Ειδικότερα, διατυπώνεται η θέση ότι εθνικός δικαστής, αξιοποιώντας τη ρύθμιση αυτή ως ερμηνευτικό εργαλείο, επεμβαίνει σε ένα δεύτερο στάδιο, όχι για να ακυρώσει το ρόλο του νομοθέτη, αλλά είτε για να επιβεβαιώσει τη στάθμιση στην οποία προέβη ο τελευταίος είτε για την αποσαφήνιση των ασαφών σημείων είτε για την κάλυψη των ακούσιων νομοθετικών κενών, με απώτερο σκοπό την αποτελεσματική εξισορρόπηση των συγκρουόμενων συμφερόντων και την εναρμόνιση των εξαιρέσεων στις τρέχουσες συνθήκες (τεχνολογικές, συνήθειες καταναλωτικού κοινού). Συνεπώς, δεν αποκλείεται η εφαρμογή του ελέγχου αυτού να οδηγήσει ακόμα και σε μία πιο διασταλτική ερμηνεία των θεσπισμένων σε νομοθετικό επίπεδο εξαιρέσεων ή ακόμα και σε μία αναλογική εφαρμογή τους. Τελικό όριο αποτελεί πάντοτε ο επιδιωκόμενος από την εξαίρεση σκοπός.
The present dissertation approaches the general clause that refers to exceptions and limitations to the economic right of the author, known as “three-step test”. This provision allows states to introduce exceptions and limitations to the economic rights of authors, if the following three conditions are met: exceptions and limitations are only permitted (1) in certain special cases; (2) which do not result in a conflict with the normal exploitation of a work and (3) which do not unreasonably prejudice the legitimate interests of the author (or other right-holder). We are inquiring and suggesting an interpretation of the criteria set by the above-mentioned provision capable of achieving the balance of all the conflicting interests (the interests of the authors, the interests of the rightholders and the public interests) within the field of copyright law. Said interpretation begins in the area of international law, from the point when the roots of this provision are traced in the Berne Convention; then enters EU law, where the provision was incorporated in article 5 par. 5 of 2001/29 European Directive, per the Community’s international obligations, and concludes on the national law level, where the provision was incorporated in Article 28C of the Law 2121/1993, as was seen fit by the greek legislator. The main conclusions are formulated as follows: it appears that none of the international conventions, from which the provision stems, prevents an interpretation able to take into account the interests of all the stakeholders. Moreover, it appears that the use of “quantitative” - economical criteria during the interpretative approach (e.g. number of beneficiaries’ users/reproduced copies) cannot offer firm guidelines regarding the justification of an exception, although it can affect the scope of said exception. In the field of EU law and, consequently, national law of the EU member-states, the provision serves the same purpose although the mode of its implementation partly varies as it is addressed both to the national legislator and to the national judge. Specifically, it is expressed that the national judge utilizes this regulation as an interpretative tool and intervenes in the second stage, not to cancel the role of the legislator, but either to confirm the legislators’ consideration of the conflicting interests or for the clarification of any ambiguities or to fill any legal gaps, in order to adapt to current circumstances (technology, consumer standards). Therefore, it is possible that the implementation of the test could even lead to a broader interpretation of the established exceptions or even in their proportional implementation, limited of course by the objective of the given exception.
