Η διδακτορική διατριβή επικεντρώνεται σε διεπιστημονική μελέτη της τεχνολογίας των μετάλλων από θέσεις της ανατολικής Μακεδονίας στη βόρεια Ελλάδα, ιδιαίτερα της Βυζαντινής (324-1453 μ.Χ.) και Οθωμανικής (1453-1912 μ.Χ.) περιόδου. Στην αναδρομή για την εξέλιξη της μεταλλουργίας παρουσιάζονται αρχαιολογικά στοιχεία που μαρτυρούν την αρχική εμφάνισή της κατά την 5η χιλιετία π.Χ. με τα κύρια στάδια που αφορούν στις πρώιμες τεχνικές απόληψης χαλκού και χρυσού και στη συνέχεια μολύβδου και αργύρου. Περιγράφονται τα τεχνολογικά επιτεύγματα της Εποχής του Χαλκού με τα πρώιμα κράματα χαλκού και η εμφάνιση της τεχνολογίας του σιδήρου. Επίσης περιγράφεται η μεγάλης κλίμακας μεταλλευτική δραστηριότητα της κλασικής και ρωμαϊκής αρχαιότητας και τέλος η Βυζαντινή και Οθωμανική τεχνολογία μετάλλων που βασίστηκε στην πλούσια αυτή παράδοση. Μέσω μιας διεπιστημονικής προσέγγισης που περιλαμβάνει επιφανειακή έρευνα, μελέτη των γραπτών πηγών και εργαστηριακή/αρχαιομετρική ανάλυση μεταλλουργικών υπολειμμάτων εξετάζονται ζητήματα αλληλεπίδρασης μεταξύ πρωτογενούς παραγωγής και βιοτεχνίας που σχετίζονται με την οικονομία και την τεχνολογική πολυπλοκότητα. Η επιφανειακή έρευνα καλύπτει 22 συνολικά θέσεις ενδιαφέροντος με πλήρη καταγραφή και δειγματοληψία τεσσάρων θέσεων. Η εργαστηριακή ανάλυση με διάφορες αναλυτικές τεχνικές (οπτικό μικροσκόπιο, XRF, SEM/EDS, XRD) παρείχε στοιχεία για τον λεπτομερή χαρακτηρισμό της τεχνολογίας μετάλλων σε κάθε περίπτωση που εξετάστηκε. Οι θέσεις παραγωγής χαρακτηρίζονται από διαφορές τόσο χωροταξικά αλλά και ως προς την κλίμακα, γεγονός που αντικατοπτρίζει διαφορετικούς τρόπους οργάνωσης της εργασίας και διακυμάνσεις στην εξειδίκευση, την κλίμακα και τη χρονική διάρκεια των εργασιών. Τα αναλυτικά δεδομένα παρέχουν μια επισκόπηση των τεχνικών παραμέτρων που με τη σειρά τους αντανακλούν ανθρώπινες ικανότητες και επιλογές βαθιά ριζωμένες σε κοινωνικές και πολιτισμικές προσλαμβάνουσες. Η δυναμική της συλλογικής πρακτικής και των τεχνικών επιλογών για την οργάνωση και εκτέλεση βιοτεχνικών εγχειρημάτων γίνονται αντιληπτά ως περιστατικά διαμόρφωσης ταυτότητας των μεσαιωνικών κοινοτήτων της περιοχής.
The study outlined here is an investigation of mining and smelting evidence across eastern Macedonia in northern Greece particularly through the Byzantine (AD 324-1453) and Ottoman (AD 1453-1912) periods. Diverse evidence for mineral exploration and metallurgical extraction in the ancient and medieval past exists throughout this region bounded by the Strymon and Nestos river valleys. Through an integrated approach to survey, site characterization and scientific analysis of metallurgical debris it has been intended to approach issues of inter-relatedness between subsistence and production sectors, and address questions relating to Byzantine economy and technological complexity. Documentary evidence from antiquity, late Byzantine Mount Athos charters and Ottoman cadastral registers refer to local, large-scale iron production in the region. Although at present there exists no clear understanding of the chronology for the various production sites, surveys and analytical studies carried out elsewhere have been proven enlightening towards that end. Further, the actual practices represented at these sites remains to be established. Although the mainstay of the metallurgical traditions seems to be iron metallurgy, analyses of slag from sites across Macedonia, particularly high arsenic concentrations, and the occurrence of speiss among the debris, suggested that precious metal extraction could have been an important but peripheral activity. This coupled with documentary evidence allows for the potential of eastern Macedonia to be a minor but significant source of precious metals in the Byzantine world. The current study focuses on the survey and sampling of four smelting sites in the region and scientific analysis by various instrumental techniques (XRF, SEM/EDS, XRD) undertaken in view to characterizing the metallurgical processes represented in each case. The production sites are characterized by spatial and scalar variation reflecting distinct modes of organizing labour and fluctuations in specialization, intensity and time-length of operations. Analytical data provide an overview of the technical parameters which in turn represent human capacities and choices deeply rooted in social and cultural information. Eventually the dynamics of practice and technical choices for organizing seasonal smelting ventures are being perceived as identity forging incidents among the medieval rural communities of the region.
Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου (ΕΚΤ)
