Η έρευνα εξετάζει την τελετουργία της Ασούρα, όπως επιτελείται από την πακιστανική σιιτική κοινότητα στον Πειραιά. Η Ασούρα είναι η μέρα του πένθους για το μαρτύριο του ιμάμη Χουσεΐν, ο οποίος ήταν εγγονός του Προφήτη και τρίτος ιμάμης και ηγήθηκε μιας εξέγερσης εναντίον του Ομεϋά χαλίφη Γιαζίντ Α΄, γεγονός που οδήγησε τελικά στον αποκεφαλισμό του κατά τη μάχη της Κερμπάλα το 680 μ.Χ. Στη μάχη αυτή βασίζεται το κεντρικό αφήγημα γύρω από το οποίο οι σιιίτες μουσουλμάνοι συγκροτούν την πολιτική τους ταυτότητα ως μετανάστες και τη θρησκευτική τους ταύτιση ως μειονότητα σε σχέση με τους σουνίτες μουσουλμάνους στην Ελλάδα. Η Ασούρα τιμάται κάθε χρόνο με τελετουργίες θρήνου και δημόσιες ακολουθίες που σε ορισμένες περιπτώσεις περιλαμβάνουν την πρακτική του αυτομαστιγώματος. Η εκτός συμφραζομένων εστίαση στην πράξη του αυτομαστιγώματος, η οποία υπερτονίζεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, επανισχυροποιεί τοπικά στερεότυπα για τις πρακτικές της σιιτικής κοινότητας ως «ασύμβατες» με «ελληνικές» πολιτισμικές αξίες. Κοινωνικές αναπαραστάσεις των σιιτών ως «βαρβαρικών Άλλων» ανακαλούνται συχνά στον δημόσιο λόγο ώστε να υποστηρίξουν ισλαμοφοβικά και φυλετικοποιημένα αφηγήματα αντικοσμοπολιτισμού. Αντιμέτωποι ωστόσο με την ξενοφοβία και την κοινωνική αποξένωση, οι σιίτες επιχειρούν συστηματικά να αρθρώσουν αντιαφηγήματα «πολιτισμικής οικειότητας», τα οποία δίνουν έμφαση στις ομοιότητες ανάμεσα στη δική τους θρηνητική τελετουργία και σε ποικίλες ενσώματες επιτελέσεις πίστης από τα πολιτισμικά συμφραζόμενα του ελλαδικού χώρου, όπως το προσκύνημα στην Τήνο ή τα Αναστενάρια. Η έρευνα έχει τριπλό στόχο. Πρώτον, καταγράφει τον πολιτικό αγώνα της κοινότητας να προάγει διαλεκτικά και πρακτικά ένα όραμα πολιτειότητας βασισμένο σε ενσώματες και συν-αισθη(μα)τικές συνισταμένες υποκειμενικότητας. Δεύτερον, αναλύει τον πλούσιο μετασυμβολικό χαρακτήρα που προσλαμβάνει η Ασούρα στο μεταναστευτικό πλαίσιο, καθώς μεταμορφώνεται σε ιδίωμα έκφρασης και διαχείρισης αισθημάτων απώλειας τα οποία συνδέονται με μεταναστευτικές διαδρομές. Τρίτον, εκκινώντας από την περίπτωση της Ασούρα, αλλά και διευρύνοντας την ερευνητική οπτική με αναφορά σε άλλα παραδείγματα θρηνητικών επιτελέσεων, εξετάζει πώς η ποιητική της «πολιτισμικής οικειότητας» αρθρώνεται εκ νέου σε σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές, με επίκεντρο τις παραστατικές τέχνες.
(EL)
The research examines the ritual of Ashura, as it is performed by the Pakistani Shia community in Piraeus. Ashura is the day of mourning for the martyrdom of Imam Husayn: the Prophet’s grandson and 3rd Imam who led a revolt against the Omayyad caliph Yazid I, and was finally beheaded in the battle of Karbala in 680 AD. This battle provides the central narrative around which Shia Muslims construct their political identity as migrants and their religious identification as a minority vis-à-vis Sunni Muslims in Greece. Ashura is commemorated every year through rituals of lamentation and public processions that include, in some cases, self-flagellation. A decontextualized focus on the act of self-flagellation, over-accentuated by the mass media, reinforces local stereotypes of the Shia community practices as “incompatible” with Greek cultural values. Social representations of the Shiite as “barbaric Others” are frequently evoked in public debate in order to support Islamophobic and racialised narratives of anti-cosmopolitanism. However, confronted with xenophobia and social estrangement, the Shiite systematically attempt to articulate counter-narratives of “cultural intimacy” that stress the similarities between their ritual lament and various embodied performances of faith from the Greek cultural context, such as the Tinos pilgrimage or the Anastenaria. The research has a threefold purpose. First, it documents the community’s political struggle to promote discursively and practically a multicultural vision of citizenship based on embodied and affective components of subjectivity. Second, it unravels the rich meta-symbolic character the Ashura assumes in a migratory context, becoming an idiom or expressing and negotiating feelings of loss associated with migration trajectories. Third, departing from the case of the Ashura, but also opening-up the research focus through other examples of performances of lament, it examines how the claim to cultural intimacy is re-articulated in contemporary artistic practices, focusing on the performing arts.
(EN)
Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ)
