Διπλωματική εργασία--Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, 2017.
Αν το τέλος είναι το Διεθνές Σύστημα τότε η αρχή είναι ο άνθρωπος. Ο
άνθρωπος ως άτομο-μονάδα, στη συνέχεια ως μέλος ενός συνόλου, ομάδας,
κοινωνίας και τέλος ως πολίτης ενός κράτους, ή αρχηγός αυτού. Πάντα το συμφέρον
καθορίζει, ερμηνεύει και προσδιορίζει τις δράσεις του ατόμου αλλά και του συνόλου
στο οποίο ανήκει.
Πρωτο και σημαντικότερο συμφέρον είναι η επιβίωση, τόσο για το άτομο όσο
και για το σύνολο (κράτος). Αυτό που διαφοροποιείται κάθε φορά είναι η ερμηνεία της
λέξης επιβίωσης και κατ΄επέκταση του αισθήματος ασφαλείας, ανάλογα με τις
επικρατούσες συνθήκες τόσο στο επίπεδο της κοινωνίας όσο και στις σχέσεις μεταξύ
των κρατών. Για να υπάρχει ασφάλεια άρα και επιβίωση δεν πρέπει να υπάρχει
απειλή ή να υπάρχουν οι δυνατότητες αποτροπής εκδήλωσης αυτής ή
αποτελεσματικής αντιμετώπισης της.
Κατά τη σταδιακή εξέλιξη του Διεθνούς Συστήματος από την εποχή της
δημιουργίας των κράτων μέχρι σήμερα, αυτό που έχει αλλάξει ή μάλλον διευρυνθεί
είναι η έννοια της λέξεως επιβίωση. Για πολλούς αυτή είναι δεδομένη. Για άλλους
αποτελεί στόχο. Επιβίωση όμως η οποία εμπεριέχει πέραν της ασφάλειας και όρους
όπως επίπεδο διαβίωσης, ελευθερία ιδεών, εκπαίδευση, τεχνολογία και τοσημαντικότερο σήμερα, οικονομικό μέγεθος. Προεκτείνοντας τις έννοιές αυτές από το
επίπεδο του ατόμου στο επίπεδο των κρατών, ως τους κυριότερους δρώντες του
Διεθνούς Συστήματος γίνεται περισσότερο εύκολα αντιληπτό το πλέγμα των δεσμών
ελαστικών ή μη και σχέσεων μεταξύ των κρατών.
Τα κράτη θεωρούνται ορθολογική δρώντες στο Διεθνές σύστημα. Αυτό ισχύε
περισσότερο μέχρι και το τέλος του 20ου αιώνα. Τα κράτη και ιδιαίτερα αυτό του
«Δυτικού κόσμου» ακολουθούσαν ένα συγκεκριμένο σχέδιο και για το λόγο αυτό
μπορούσαν να διαχειριστούν καλύτερα τα όποια προβλήματα ή κρίσεις ανέκυπταν.
Αρωγός σε αυτή την διαδρομή ήταν πάντα και η τεχνολογία σε σχέση με τους
ρυθμούς εξέλιξης αυτής. Δηλαδή με σχετικά πιο αργούς ρυθμούς τεχνολογικών
μεταβολών υπήρχε η πολυτέλεια του χρόνου για την βέλτιστη αντιμετώπιση ή
αναπροσαρμογή των πολιτικών των κρατών σε διάφορες καταστάσεις, χωρίς να
επηρεάζεται επικίνδυνα, στο βαθμό που να απειλείται η επιβίωση τους, η
σταθερότητα του συστήματος. Παράδειγμα αποτελεί η σταδιακή και σχετικά ομαλή
μετάβαση από ένα διπολικό σύστημα σε ένα μονοπολικό μετά την κατάρρευση του
πρώην ανατολικού μπλοκ.
Από τις αρχές του 21ου αιώνα όμως με ρυθμούς τεχνολογικών αλλαγών
περίπου ανά διετία, με ότι αυτό συνεπάγεται για τους τρόπους συνεργασίας,
συντονισμού μεταξύ των κρατών, δεν υπάρχει πλέον η πολυτέλεια του χρόνου. Ως
συνέπεια τα περισσότερα κράτη πέρασαν από το ορθολογικό μοντέλο σκέψης
(ύπαρξη σχέδιού), στην απλή διαχείριση των εκάστοτε καταστάσεων (αφήνοντας τα
προβλήματα να εκδηλωθούν, αντί να δράσουν προληπτικά), με επιλογή αρκετές
φορές λανθασμένων ή βιαστικών δράσεων. Παραδείγματα αποτελούν η οικονομική
κρίση, η αστάθεια στις περιοχές MENA, τρομοκρατία κ.λπ.
Οι ΗΠΑ, ως ο κυρίαρχος «παικτής» στο διεθνές σύστημα, αποτελεί παράδειγμα
κράτους το οποίο μέχρι σήμερα έχει λειτουργήσει με ορθολογικούς όρους, πλήν της
περιόδου που ακολούθησε τρομοκρατικό χτύπημα 9/11, όταν αιφνιδιάστηκε πλήρως
και αντέδρασε βεβιασμένα. Η ασφάλεια που της παρέχουν αρχικά και διαχρονικά η
γεωγραφική της θέση και στη συνέχεια η υπεροχή στους τομείς της στρατιωτικής
ισχύος, των τεχνολογικών και οικονομικών δυνατοτήτων, της δίνουν το πλεονέκτημα
για μια ολοκληρωμένη ανάλυση των δεδομένων και του καθορισμού συγκεκριμένων
δράσεων. Για τις ΗΠΑ η ασφάλεια άρα και η επιβίωση του κράτους είναι δεδομένη.Το συμφέρον της πλέον είναι η διατήρηση της κυρίαρχης θέσης της. Στο πλαίσιο αυτό
εντάσσονται τόσο η μεταστροφή της πολιτικής αναφορικά με το Ιράν όσο και οι
στοχευμένες δράσεις για την ανάσχεση της Κίνας.
Το Ιράν, πάλι λόγω γεωγραφίας, ιστορίας, ανθρώπινου δυναμικού αλλά και
πόρων, αποδέχεται την προσέγγιση με τις ΗΠΑ, προσπαθεί να θέσει τους δικούς του
όρους, αλλά ταυτόχρονα αντιλαμβανόμενο τα πλεονεκτήματα που παρέχει η
συμμετοχή στο σύγχρονο διεθνές σύστημα και περιβάλλον, στρέφεται από έναν
επιβαλλόμενο ή και επιλεγμένο απομονωτισμό σε μια πολιτική συνεργασιών. Στο
πλαίσιο αυτό η προσέγγιση με τις ΗΠΑ, θα του ανοίξει νέες ελπιδοφόρες προοπτικές
που πιθανόν να το καταστήσουν μια από τις περιφερειακές δυνάμεις στην ιδιαίτερη
περιοχή που ανήκει.
Η προσέγγιση λοιπόν ΗΠΑ - Ιράν αποτελεί με όρους ρεαλισμού μια σύγχρονη
επιλογή εφαρμογής εξωτερικής πολιτικής, στη βάση ορθολογικών επιλογών, μέσα
από το πλαίσιο ενός φιλελεύθερου ρεαλισμού για τις πρώτες και μιας σύγχρονης
αντίληψης για το πολιτικό Ισλάμ για το δεύτερο. Βέβαιά μιλώντας κανείς για ευκαιρίες,
θα πρέπει να έχει στο νού του ότι υπάρχουν μόνο αυτές, τις οποίες καταφέρνεις να
αξιοποιήσεις. Χαμένες ευκαιρίες δεν υπάρχουν, διότι δεν είναι ευκαιρίες.
“The United States has not the option as to whether it will or will not play a great part
in the world. It must play a great part. All that it can decide is whether it will play that
part well or badly.”
Teddy Roosevelt, 1911
