Οι εκπαιδευτικές δικαιοδοσίες σε όλο τον κόσμο έχουν υιοθετήσει τις αρχές της ενταξιακής εκπαίδευσης και έχουν επενδύσει σημαντικά πόρους στην παραγωγή πολιτικών κειμένων, στην ανάπτυξη και στην ανανέωση των υποδομών και του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και στα προσαρμοσμένα προγράμματα σπουδών που στοχεύουν στη διαμόρφωση πιο ενταξιακών σχολείων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης (Hardy & Woodcock, 2015).
Σήμερα οι πρώτες σχολικές τάξεις περιλαμβάνουν μαθητές/τριες με πολλά διαφορετικά υπόβαθρα και εμπειρίες. Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να διαφοροποιήσουν το πρόγραμμα σπουδών μέσα σε μια τέτοια ποικίλη εκπαιδευτική οικολογία. Στις γενικές τάξεις παρατηρείται μια χαρακτηριστική αύξηση της διαφορετικότητας των μαθητών/τριών και των μεθόδων που χρησιμοποιούνται. Οι παράγοντες που σχετίζονται με τη διαφοροποίηση περιλαμβάνουν τη διαφορετικότητα σε ενταξιακά περιβάλλοντα, στις διδακτικές πρακτικές και το περιεχόμενο, την ακαδημαϊκή εμπλοκή και τη δυναμική της διδασκαλίας και της μάθησης για τις μεμονωμένες ανάγκες και τα αποτελέσματα των μαθητών (Smith, 2009).
Τα γενικά σχολεία με τον ενταξιακό προσανατολισμό αποτελούν το αποτελεσματικότερο μέσο για την καταπολέμηση των περιθωριοποιητικών στάσεων, δημιουργώντας φιλόξενα περιβάλλοντα, οικοδομώντας μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς και επιτυγχάνοντας εκπαίδευση για όλα τα παιδιά. Επιπλέον, παρέχεται ποιοτικότερη εκπαίδευση στην πλειονότητα των παιδιών και θετικότερα αποτελέσματα για το εκπαιδευτικό σύστημα συνολικά. Οι ρυθμίσεις, οι εκπαιδευτικοί, τα περιβάλλοντα και οι κοινότητες είναι μόνο μερικοί από εκείνους τους ανθρώπινους παράγοντες που επηρεάζουν την επιτυχία της ένταξης των παιδιών στις γενικές ρυθμίσεις (Nutbrown & Clough, 2004).
Η παρούσα ποιοτική έρευνα διερευνά τις εκπαιδευτικές πρακτικές αναφορικά με τη διαφοροποιημένη προσέγγιση της διδασκαλίας στην ενταξιακή προσχολική και δημοτική εκπαίδευση ανάπηρων μαθητών/τριών. Ειδικότερα, μελετά τις δυνατότητες και τα οφέλη της διαφοροποιημένης προσέγγισης της διδασκαλίας σε τάξεις ανομοιογενούς μαθητικού πληθυσμού και επιχειρεί να επισημάνει τα αδιέξοδα της παραδοσιακής προσέγγισης της διδασκαλίας.
Ερευνητικό δείγμα αποτέλεσαν τέσσερις εκπαιδευτικοί (δύο εκπαιδευτικοί γενικής τάξης και δύο εκπαιδευτικοί παράλληλης στήριξης) από δύο σχολικά πλαίσια- νηπιαγωγείου και δημοτικού. Στην έρευνα συμμετείχε και μια μαθήτρια με αισθητηριακή αναπηρία που φοιτούσε στο νήπιο κατά το σχολικό έτος, 2017-2018 και στην Α’ δημοτικού κατά το 2018-2019.
Τα ερευνητικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν με σκοπό τη συλλογή των δεδομένων της παρούσας ποιοτικής έρευνας είναι η ημιδομημένη συνέντευξη, η μη συμμετοχική παρατήρηση, καθώς επίσης και η χρήση ημερολογίου. Η ανάλυση των ευρημάτων πραγματοποιήθηκε μέσω της θεματικής ανάλυσης περιεχομένου.
Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας που προέκυψαν ύστερα από την ανάλυση των ευρημάτων είναι ότι η διαφορετικότητα των μαθητών/τριών εκτός από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά εντοπίζεται και ως προς τα ενδιαφέροντα, το στυλ της μάθησης, τα διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα, την οικογενειακή κατάσταση και το οικονομικό υπόβαθρο τα οποία θα πρέπει να συνυπάρξουν στην τάξη με ένα κοινό στόχο. Η επικοινωνία αλλά και οι σχέσεις συνεργασίας που αναπτύσσονται μεταξύ των εκπαιδευτικών , των εκπαιδευτικών - μαθητών/τριών και των μαθητών/τριών μεταξύ τους συμβάλλουν στη διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής κατά την εκπαιδευτική διαδικασία. Επιπλέον, οι διδακτικές μέθοδοι, τα υλικά, ο διδακτικός χρόνος, η οργάνωση του χώρου της τάξης και της διδασκαλίας θα πρέπει να δίνουν έμφαση στις ατομικές ανάγκες των παιδιών, να παρέχονται ευέλικτα και ελκυστικά έτσι ώστε να τα κινητοποιούν. Γενικότερα ο ρόλος του σχολείου και του/της εκπαιδευτικού στην ενταξιακή προοπτική της εκπαίδευσης συνιστούν ένα σύνολο παραγόντων που αλληλεπιδρούν, δημιουργώντας ένα ανομοιογενές μαθησιακό περιβάλλον το οποίο συνολικά επηρεάζει τον τρόπο και την εξέλιξη της διδακτικής πράξης.
(EL)
The educational authorities worldwide have adopted the principles of inclusive education and have significantly invested resources in the production of policies, the development and revision of infrastructures and human resources, as well as the differentiated curriculums which aim to form more inclusive schools in all tiers of education (Hardy & Woodcock, 2015)
Today, the first school grades include students from a wide range of backgrounds and experiences. The educators are called to differentiate the curriculum in such a varied educational ecology. In general classes, a distinctive increase in student diversity and in the methods employed has been observed. The factors pertaining to differentiation include diversity in inclusive environments, teaching practices and content, academic involvement and the dynamics between teaching and learning for students’ personal growth and academic development (Smith, 2009).
General schools with inclusive orientation constitute a more effective means to fighting against marginalising attitudes, creating welcoming environments, constructing a society free from exclusions and delivering education to all children. Furthermore, education of higher quality is provided to the majority of students along with more positive results for the educational system overall. The school settings, the educators, the environments and the communities are only some of the human factors influencing the success of inclusion of children in general education (Nutbrown & Clough, 2004).
This qualitative research investigates the educational practices concerning the differentiated approach of teaching in inclusive preschool and primary school education of students with disabilities. More specifically, it looks into the potential and benefits of the differentiated approach of teaching in classrooms of heterogeneous student population and attempts to pinpoint the deadlocks that conventional teaching approaches entail.
The research sample consists of four educators (2 of general classes and two of parallel support) from two different school settings, those of kindergarten and primary school. In this research also participated a student with sensory impairments who attended kindergarten during the school year of 2017-2018 and the first grade of primary school in 2018-2019.
The research tools used to collect data in this qualitative research are semi-structured interviews, passive observation as well as the use of diary entries. The analysis of the findings was conducted through the thematic content analysis.
The basic conclusions which were drawn from the analysis of the findings are that the diversity in students can not only be seen in the physical characteristics but in terms of interests, learning styles, different cultural and financial backgrounds, and family circumstances as well, which must co-exist in a classroom with a common purpose. Communication along with relations of cooperation which are formed between teachers, between teachers and students and amongst students alike contribute to ensuring equal participation during the educational process. In addition, the teaching methods, materials, teaching time and classroom spatial and teaching arrangements must emphasise on the individual needs of children and be provided flexibly and attractively so as to motivate them. Generally, the role of school and educators in the prospects of inclusive education constitute a sum of factors which interact with one another creating a heterogeneous environment which in turn influences the style and the development of teaching practices.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
