Ο όρος αστικός θρύλος (urban legend) αφενός περιγράφει ένα σημαντικό είδος της σύγχρονης λαϊκής λογοτεχνίας το οποίο συνδέεται και ταυτόχρονα διαφοροποιείται από τους παλαιότερους αγροτικούς θρύλους. Ο όρος “fake news” αφετέρου έγινε ευρύτερα γνωστός στην Ελλάδα μετά την επικράτηση του Ντόναλντ Τραμπ στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016. Με την έννοια fake news (ή hoaxes) εννοούμε κατά βάση κατασκευασμένες ειδήσεις, επεξεργασμένη παραπλανητική πληροφόρηση, παραπλανητικούς τίτλους, ανήθικη προπαγάνδα, εντυπωσιακούς τρόπους γραφής, που διαχέονται ευρέως - συνειδητά και ασυνείδητα - μέσα από τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, αλλά και στα κοινωνικά δίκτυα. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται πιο έντονα στην πολιτική, στο θέμα των εμβολιασμών, σε ειδήσεις που αφορούν το περιβάλλον, σε θέματα διατροφής και σε πληθώρα άλλων θεμάτων.
Το διαδίκτυο είναι αναμφίβολα ένας νέος βιότοπος δημιουργίας λαογραφικών φαινομένων που δεν πρέπει να περνά απαρατήρητος. Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η προσέγγιση, περιγραφή και κατανόηση της διαδικασίας δημιουργίας και διάδοσης αστικών θρύλων στο χώρο της Αθήνας, μέσα από δημοσιεύματα γνωστών δημοσιογραφικών sites. Θα επιχειρηθεί να εξετασθεί πώς αντιμετωπίζει η δημοσιογραφία τους αστικούς θρύλους υπό το πρίσμα των θεωρητικών εργαλείων και της μεθοδολογίας της επιστήμη της Λαογραφίας. Οι θρύλοι γενικότερα από τη δημοσιογραφία αντιμετωπίζονται ως ψευδείς ειδήσεις. Παρόλα αυτά αναπαράγονται συνεχώς από τους διαδικτυακούς ιστοχώρους, ακόμη και από έγκυρα δημοσιογραφικά sites (π.χ. CNN, Lifo, Πρώτο Θέμα κ.ά) με πολλά «χτυπήματα» (επισκέψεις) καθημερινά.
Μεθοδολογικά, το σχετικό υλικό συγκεντρώθηκε από τα δημοσιεύματα του ηλεκτρονικού τύπου και πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις με δημοσιογράφους που έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο των fake news, αλλά και κοινό. Η ανάλυση του υλικού έγινε σε λαογραφικά θεωρητικά πλαίσια, π.χ. με βάση την ειδολογική θεωρία του Lauri Honko και την κατηγοριοποίηση του Νικολάου Πολίτη.
(EL)
The term urban legend on the one hand describes an important genre of modern folk literature which is connected and at the same time differentiated from the older rural legends. The term "fake news" on the other hand became widely known in Greece after the victory of Donald Trump in the US presidential election in 2016. With the term fake news (or hoaxes) we mean basically fabricated news, processed misleading information, misleading headlines, immoral propaganda, striking ways of writing, widely disseminated - consciously and unconsciously - through Social Media and news websites. This phenomenon is more pronounced in politics, vaccination, environmental news, nutrition and a host of other issues. The internet is undoubtedly a new habitat for creating folklore phenomena that should not go unnoticed. The purpose of this dissertation is to approach, describe and understand the process of creating and disseminating urban legends in Athens, through publications of well-known journalistic sites. An attempt will be made to examine how journalism treats urban legends in the light of the theoretical tools and methodology of the science of Folklore. Legends in general are treated by the media as fake news. However, they are constantly reproduced by websites, even by reputable news sites (e.g. CNN, Lifo, Proto Thema, etc.) with many "hits" (visits) daily. Methodologically, the relevant material was gathered from the publications of the electronic press and interviews were conducted with journalists who have dealt with the phenomenon of fake news, but also with audience, who reads articles in news websites. The analysis of the material was done in folklore theoretical contexts, e.g. based on the genre theory of Lauri Honko and the categorization of Nikolaos Politis.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
