Η παρούσα διατριβή διερευνά τους τρόπους με τους οποίους ο καπιταλισμός, κυρίαρχος στη νεωτερικότητα, καταγράφεται στο έργο των Χένρι Τζέιμς και Ντόροθι Μίλλερ Ρίτσαρντσον. Ο κριτικός στοχασμός του Βάλτερ Μπένγιαμιν αποτελεί μεθοδολογικό εργαλείο και ερμηνευτικό πρότυπο για την αντιστικτική και συγκριτική προσέγγιση του έργου των δυο συγγραφέων. Οι θεματικοί άξονες που εξετάζονται είναι ο αστικός χώρος, η κοινωνική τάξη σε συνδυασμό με την εργασιακή δύναμη, και το εμπόρευμα ως μορφή του υλικού και έκφραση του καπιταλισμού. Επιχειρώ τη διαλεκτική συνομιλία συγκεκριμένων έργων των δύο συγγραφέων με σκοπό να αναδείξω την αρχειακή λογική τους σε σχέση με τη νεωτερική συνθήκη. Το πολύτομο μυθιστόρημα Pilgrimage (1915-1938) της Ρίτσαρντσον εξετάζεται συνθετικά με τα έργα του Τζέιμς: Το Πορτραίτο μιας Κυρίας (1881), το διήγημα «Το Αυθεντικό» (1892), και το ταξιδιωτικό κείμενο The American Scene (1907), καθώς επίσης και δοκίμια τους. Υποστηρίζω ότι ο Τζέιμς και η Ρίτσαρντσον οικοδομούν λογοτεχνικά αρχεία συγκρίσιμα με το Μπενγιαμινικό υπόδειγμα. Η εκκοσμικευμένη κριτική του Μπένγιαμιν, ως πρότυπο αρχειακής λογικής, προσφέρει το θεωρητικό πλαίσιο αυτής της εργασίας: μπενγιαμινικές έννοιες όπως η ρευστότητα των ορίων μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας, ο φετιχισμός του εμπορεύματος, το αστικό παλίμψηστο, το ερείπιο, και η διαλεκτική εικόνα εξετάζονται στα έργα των Τζέιμς και Ρίτσαρντσον. Έργα όπως τα The Origin of the German Tragic Drama (1928), Μονόδρομος (1928), Τα Παιδικά Χρόνια στο Βερολίνο γύρω στα 1900 (1938), The Writer of Modern Life: Essays on Charles Baudelaire (1969), The Arcades Project (1982), και δοκίμια όπως τα «Αποσυσκευάζοντας τη Βιβλιοθήκη μου» (1931), και «Ο Συγγραφέας ως Παραγωγός» (1934) αναδεικνύουν μια πληθώρα θεμάτων που επίσης απαντώνται στον Τζέιμς και την Ρίτσαρντσον. Το μητροπολιτικό περιβάλλον και η λειτουργία του ως εμπορικό θέατρο ανταλλακτικών αξιών εγγράφονται στη λογοτεχνική παραγωγή των συγγραφέων. Η φαντασμαγορία της αγοράς κυριαρχεί όχι μόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και στην εργασία, στην περιπλάνηση του πλάνητα στην πόλη, και στην αυξανόμενη κινητικότητα των γυναικών. Η Ρίτσαρντσον καταγράφει την έμφυλη εμπειρία στην αγορά εργασίας, την πόλη, και τη σφαίρα της πολιτικής, δείχνοντας την συμμετοχή των γυναικών στον επαγγελματικό στίβο, αλλά και την εμμονή του μοντερνισμού με το καθημερινό, το κοινότυπο, το υλικό. Ο Τζέιμς αναφέρεται στην κυριαρχία της καπιταλιστικής οικονομίας και τις συνέπειες της για την ανθρώπινη ζωή καθώς και στην επαφή των Αμερικανών με τον «Παλαιό Κόσμο» της Ευρώπης. Με αυτήν την έννοια, το «λογοτεχνικό μοντάζ» του Μπένγιαμιν και η εναντίωση σε ερμηνευτικά σχήματα υποδεικνύουν την ανάγνωση του συγκειμένου των συγγραφέων σε αντιδιαστολή με παραδοσιακές αναγνώσεις που θέλουν τον Τζέιμς καλλιτέχνη της αστικής τάξης, την Ρίτσαρντσον φορέα μιας αποκλειστικά γυναικείας γραφής και τον Μπένγιαμιν παραπαίοντα ανάμεσα στη μεταφυσική και τον Μαρξισμό.
(EL)
Drawing on the feverish archival impulse that pervades Walter Benjamin’s work and attests to his effort to rescue a specific experience of modernity from oblivion, I propose a comparative reading of Henry James’s and Dorothy M. Richardson’s work. The Portrait of the Lady (1881), the 1908 Preface to the novel, “The Real Thing” (1892), and the travelogue that records James’s 1905 return to the U.S, The American Scene (1907), are comparatively discussed with selections from Richardson’s thirteen volumes of her long novel Pilgrimage (1915-1935), her 1924 essay “About Punctuation,” and the 1938 Foreword to Pilgrimage. I argue that through the literary act James and Richardson construct a metaphorical archive-making that is thematically and methodologically comparable to the Benjaminian paradigm. James’s and Richardson’s literary archives offer insight into the late nineteenth-century city as the par excellence locus of western modernity, the gradual integration of professional women in the arena of the labor market, and modernism’s increasing focus on the common and the everyday, as well as on the material, the object, and the commodity. My aim is to show how the texts of James and Richardson formulate a rather intriguing turn-of-the-century genealogy of the modern subject as regards his/her experience of the mundane and the everyday. Urban spaces, class and labor power, and the object/thing or its manifestation as commodity persistently return in the texts as the thematic expressions of this modern quotidian, while both authors’ handling of their textual matter is performed in ways that are proleptic of Benjamin’s cultural critique on modernity.
Benjamin’s archival methodology, visible in a variety of his texts, offers a critical paradigm that provides fertile ground for a comparative reading with James and Richardson. Benjamin’s short pieces that comprise One-Way Street (1928), his selection of early life reminiscences as snapshots of experiences in Berlin Childhood around 1900 (1938), and the massive compendium of citations in The Arcades Project (1982) illustrate his persistent archival logic. The Origin of German Tragic Drama (1928) presents a critical context in which the baroque is posited as an artistic paradigm to discuss the “immersion in the most minute details of subject matter” (34) and the effect of extinguishing “the false appearance of totality” (176). Written in the late 1930s, The Writer of Modern Life: Essays on Charles Baudelaire (1969) offers the reading of Baudelaire as the par excellence modern poet violently thrust in the realities of urban commodity capitalism. The 1931 essay “Unpacking my Library” offers insight into the world of the collector and his objects, “The Storyteller” (1936) discusses the shortcomings of conveying experience in the modern world, and “The Author as producer” (1934) provides a contextual framework for the productive politics of authorship.
Three different but affiliated methodological tropes are discussed: The first is Benjamin’s spatio-temporal dialectics that telescope the past through the present, in other words, his tendency to read the historically sedimented layers in phenomena and things. The second method is his reverence for the minute, which I will argue microscopes the whole through the fragment by way of attending to the minor. Both methods are closely connected to Benjamin’s formulation of the dialectical image that showcases his dialectics at a standstill; the crucial moment when past knowledge and present perception are reconfigured, or the moment when the fragment is read to stand for the whole. The third methodological trope discussed in both James and Richardson is the fascination with the commodity that embeds texts within the capitalist context and bespeaks the commodification of human relations. In this context, I propose a reading of James’s and Richardson’s modernist writing that reveals the archival practice of the authors, a literary praxis that depicts the experience of the modern subject, which, in this constellation of texts, revolves around the notions of urban space, labor power/class status, and the commodity as capital, intertwining historical, cultural and materialist interests.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
