Σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η σκιαγράφηση μίας διαλεκτικής κριτικής του λογοτεχνικού είδους της ελληνικής Επιστημονικής Φαντασίας (ΕΦ), με μεθοδολογικά εργαλεία του μαρξισμού και ειδικότερα το έργο του Fredric Jameson, μέσα από μία ερμηνευτική ανάλυση των μυθιστορημάτων της Άγριας Ακρόπολης του Νίκου Α. Μάντη και Τί είδε η γυναίκα του Λωτ; της Ιωάννας Μπουραζοπούλου. Η ΕΦ γίνεται αντιληπτή ως ένα είδος που είναι στενά συνδεδεμένο με την ιστορία και την αλλαγή, έχοντας την ικανότητα να αμφισβητήσει και να σπάσει την ηγεμονική δομή της αίσθησης της παγκοσμιοποίησης που ο Mark Fisher όρισε ως "καπιταλιστικό ρεαλισμό", ως τη διάχυτη αίσθηση ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική πέρα από αυτή του καπιταλιστικού κοσμοσυστήματος. Το πρώτο κεφάλαιο αποτελεί το θεωρητικό θεμέλιο και την θεωρητική προϋπόθεση των επόμενων, θέτοντας τους όρους μίας εν ιστορία διαλεκτικής ειδολογικής κριτικής. Κύριος στόχος του είναι να εκθέσει τα κριτικά χαρακτηριστικά του είδους της ΕΦ, εστιάζοντας 1) σε μία κριτική των όρων της γνωστικής ανοικείωσης και του novum του Darko Suvin, 2) σε όψεις του χώρου που εγείρει η ΕΦ σε συσχετισμό με την αισθητική γνωστικής χαρτογράφησης που πρότεινε ο Jameson και 3) στην ικανότητα της ΕΦ να προκαλεί μία ιστορική κατανόηση της ίδιας της παροντικής μας κατάστασης. Στο δεύτερο κεφάλαιο το είδος της ΕΦ (επανα)συνδέεται με τους σχετικούς όρους της δυστοπίας και της ουτοπίας, με την τελευταία να γίνεται αντιληπτή ως μέθοδος, πριν προχωρήσει σε μία παραδειγματική ανάλυση γνωστικής χαρτογράφησης στο μυθιστόρημα Άγρια Ακρόπολη του Νίκου Μάντη με τη συνεργεία του σημειωτικού τετραγώνου του Greimas. Το τρίτο κεφάλαιο αποτελεί την κορωνίδα της παρούσας διπλωματικής. Σε αυτό εστιάζουμε συγκεκριμένα στην ελληνική ΕΦ, επιχειρώντας να την χαρτογραφήσουμε στο παγκόσμιο λογοτεχνικό πεδίο μέσα από μία κριτική ιστορική ανασκόπηση της ελληνικής ΕΦ που εστιάζει στον περιορισμό των συνθηκών των πιθανοτήτων της πριν συγκροτήσουμε μία διαλεκτική των εννοιών του φασματικού είδους και της εθνικής αλληγορίας. Ο όρος φασματικό είδος υπογραμμίζει την αορατότητα του είδους της ΕΦ και την ασυμβατότητά της με την εθνική λογοτεχνία, ενώ η εθνική αλληγορία είναι μία έννοια εναντίον της έννοιας του Κανόνα και τονίζει τον περιορισμό μίας μικρής λογοτεχνίας (Pascale Casanova) εντός της άνισης δομής του παγκόσμιου λογοτεχνικού συστήματος. Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο επιχειρείται μία ερμηνευτική προσέγγιση του μυθιστορήματος Τί είδε η γυναίκα του Λωτ; της Ιωάννας Μπουραζοπούλου με σκοπό να συνδεθεί το είδος της ΕΦ με την αλληγορία και να διαφανεί το πολιτικό ασυνείδητο του έθνους, με τη βοήθεια της θεωρητικοποίησης του Jameson του τετραμερούς συστήματος της μεσαιωνικής αλληγορίας.
(EL)
The aim of this master thesis is to outline a project of dialectical criticism of Greek Science Fiction (SF) taking methodological tools from Marxism and especially the oeuvre of Fredric Jameson, through an hermeneutic analysis of the novels Wild Acropolis (Άγρια Ακρόπολη) and What Lot’s Wife Saw? (Τί είδε η γυναίκα του Λωτ;) by Nikos A. Mantis and Ioanna Mpourazopoulou respectively. In this context, SF is considered a genre which is closely interrelated with history and change, having the ability to question the hegemonic structure of feeling of globalization which Mark Fisher called “capitalist realism”. The first chapter is the theoretical precondition of the following, establishing the terms of a historical and dialectical genre criticism. The main aim of this chapter is to illustrate the critical characteristics of the genre of SF, focusing: 1) on a critique of Darko Suvin’s concepts of cognitive estrangement and the novum, 2) on the spatial aspects of SF and its correlation with the aesthetics of cognitive mapping proposed by Jameson and finally 3) on its ability to provoke a historical understanding of our own present situation. In the second chapter the genre of SF is (re)connected with the related terms of dystopia and utopia, the latter considered as method, before we proceed to a paradigmatic analysis of cognitive mapping on the novel Wild Acropolis by Nikos Mantis via the semiotic rectangle of Algirdas Greimas. The third chapter is the capstone of this master thesis. There we emphasize especially on Greek SF, trying to map it in the world literary field through a concise historical overview of Greek SF which focuses on the limitation of its conditions of possibility before we compose a dialectics of the concepts of phantom genre and national allegory. The concept of phantom genre highlights the invisibility of the genre of Greek SF and its incompatibility with national literature, while national allegory is a concept against the notion of the Canon and underlines the restriction of a small literature (Pascale Casanova) inside the uneven structure of the world literary system. Finally, in the last chapter we attempt an hermeneutic approach of the novel What Lot’s Wife Saw? of Ioanna Mpourazopoulou in order to link the genre of SF with allegory and to show the political unconscious of the national by means of Jameson’s theorization of the four-fold system of medieval allegory.
(EN)