Αντικείμενο μελέτης της μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας με τίτλο «Αντιπαραβολική ανάλυση Γραμματικών (Ιταλία 12ος - 15ος αι.)» αποτέλεσαν οι γραμματικές των Μανουήλ Χρυσολωρά, Κωνσταντίνου Λάσκαρη, Δημητρίου Χαλκοκονδύλη, Θεοδώρου Γαζή και Μανουήλ Μοσχόπουλου, που εκδόθηκαν στην Ιταλία της Αναγέννησης. Εξετάστηκαν συνολικά 34 διαφορετικές εκδόσεις προκειμένου να καταδειχθούν οι λόγοι που οδήγησαν στη σύνταξη ελληνικών γραμματικών, σ’ ένα περιβάλλον που καλλιέργησε το ενδιαφέρον για τη μελέτη της ελληνικής γραμματείας στη Δύση και την εκμάθηση της γλώσσας από Ιταλούς. Επιπλέον, αναδεικνύεται και η συμβολή της τυπογραφίας στην έκδοση αυτών των γραμματικών, μέσα από την εκδοτική δραστηριότητα Ελλήνων και Ιταλών τυπογράφων. Επιχειρείται η καταγραφή των χαρακτηριστικών τους, με βάση τον χρονισμό της συγγραφής και έκδοσης της κάθε γραμματικής και στη συνέχεια εξετάζονται συγκριτικά, προκειμένου να διαπιστωθούν συγκλίσεις, αποκλίσεις και πιθανές επιδράσεις από προγενέστερες γραμματικές Ελλήνων αλλά και Λατίνων συγγραφέων. Η μελέτη έχει ως στόχο την ανάδειξη της επιρροής που άσκησαν διαφορετικοί παράγοντες στη συγγραφή αυτών των βιβλίων Γραμματικής, αλλά και στην έκδοσή τους.
Αναδεικνύεται η ομοιομορφία των εξεταζόμενων συγγραμμάτων καθώς ακολουθούν παλαιότερα πρότυπα των πρώτων γραμματικών εγχειριδίων και κυρίως στη Γραμματική Τέχνη του Διονυσίου του Θράκα και εμφανίζουν αναγνωρίσιμες ομοιότητες με το θεωρητικό λεξιλόγιο του συγκεκριμένου έργου. Κοινό χαρακτηριστικό των περισσοτέρων από τις γραμματικές που εξετάστηκαν είναι ότι υιοθετούν τη μέθοδο των ερωταποκρίσεων, ήδη διαδεδομένη στο Βυζάντιο, αλλά και σε παλαιότερες λατινικές γραμματικές, που υιοθετήθηκε και στην Ιταλία από τον Μανουήλ Χρυσολωρά για την δημιουργία ενός απλού και εύχρηστου διδακτικού εργαλείου. Μολονότι οι γραμματικές, διαθέτουν συγκεκριμένη δομή που δεν επιτρέπει εύκολα την αποτύπωση του προσωπικού ύφους του συγγραφέα, παρατηρήθηκαν υφολογικές διαφορές οι οποίες φαίνεται να σχετίζονται περισσότερο με τις επιλογές του κάθε συγγραφέα. Μέσα από τη μελέτη του περιεχομένου των υπό εξέταση γραμματικών διακρίνονται εμφανείς διαφορές, κυρίως ως προς τον τρόπο γραφής και διατύπωσης, τον βαθμό της αναλυτικότητάς τους, καθώς και τη σειρά με την οποία τα διάφορα δεδομένα καταχωρούνται στην κάθε γραμματική. Διαφορές παρατηρούνται ακόμη και σε ίδιες γραμματικές διαφορετικών εκδόσεων. Οι γραμματικές αυτές, παρά τα ερωτηματικά που εγείρονται για την αποτελεσματικότητά τους, διευκόλυναν ένα ευρύ κύκλο λογίων στην Ιταλική χερσόνησο, συνέβαλαν στην επιβίωση και την διάδοση των κλασικών γραμμάτων και αποτέλεσαν πρόδρομο για την επόμενη γενιά νεοελληνικών γραμματικών.
(EL)
The object of study of the MSc thesis entitled "Comparative analysis of Grammars (Italy 12th-15th ce.) has been the grammars by Manuele Chrysoloras, Konstantinos Laskaris, Dimitrios Chalkokondylis, Theodoros Gazis and Manuele Moschopoulos, that were printed in Italy of Renaissance. A total of 34 different editions were examined in an attempt to demonstrate the reasons that led to the compilation of Greek grammars, in a landscape that cultivated interest in the study of Greek literature in the West and the learning of the language by Italians. Additionally, the contribution of typography on the publication of these grammars, through the activity of Greek and Italian publishers, is highlighted. A recording of the characteristics of these grammars is attempted, based on the timing of the writing and publication of each grammar and a comparative analysis is conducted in order to identify convergences and discrepancies, but also influences by previous grammars of Greek and Latin authors. The aim of the study is to highlight the influence of different factors on the compilation and publication of these Grammar books.
Uniformity of the grammars examined is revealed, as they follow older prototypes of the first grammatical manuals and especially the Art of Grammar of Dionysios Thrax, and recognizable similarities are found with the theoretical vocabulary of the aforementioned grammar. A common feature of most of the grammars examined is that they adopt the method of questions and answers, which was already widespread in Byzantium, but also in older Latin grammars, which was also adopted in Italy by Manuel Chrysoloras to create a simple and easy-to-use teaching handbook. Although grammars, as a textbook, have a specific structure that does not easily allow the depiction of the author's personal style, stylistic differences were observed which seem to be more related to each author's choice of the style. Through the study of the content of the grammars under consideration, obvious differences can be discerned, mainly in the way they are written and formulated, the degree of their analyticity, as well as the order in which the various elements appear in each grammar. Differences are observed even among different versions of the same grammar. These grammars, despite the questions raised about their effectiveness, facilitated a wide circle of scholars on the Italian peninsula, contributed to the survival and dissemination of classical literature and served as a forerunner for the next generation of modern Greek grammars.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
