Η διπλωματική εργασία πραγματεύεται τη σχέση της προφορικής ιστορίας με τα μουσεία και επιχειρεί την ανάδειξη μεθόδων αξιοποίησης αυτής στην ερμηνευτική προσέγγιση των μουσειακών εκθέσεων, με σκοπό την ενίσχυση της πολυφωνίας, της συμμετοχικότητας και του διαλόγου.
Τη δεκαετία του 1970 η προφορική ιστορία ταυτίστηκε με την ιστορία «από τα κάτω» ∙ με αντι-αφηγήσεις οι οποίες προέρχονται από φωνές που αποσιωπώνται στην επίσημη ιστορική αφήγηση και από υποκείμενα, κοινωνικές ομάδες και συλλογικότητες που απουσιάζουν από τη δημόσια μνήμη. Για το λόγο αυτό, η προφορική ιστορία συνδέθηκε με μια προσπάθεια εκδημοκρατισμού της ιστορίας, χωρίς να λείπει ο προβληματισμός και η αμφιβολία για την αξιοπιστία των μαρτυριών αυτών.
Με αφετηρία την πρόσληψη της προφορικής ιστορίας κατά τη δεκαετία του 1970, και
παρακολουθώντας τις διαφοροποιήσεις και τις εξελίξεις στην πρόσληψη αυτή μέχρι σήμερα, η εργασία φιλοδοξεί να προβάλλει την αξία της υποκειμενικότητας, της διάδρασης, της πολυφωνίας και της συμμετοχικότητας στην προσέγγιση των μουσειακών εκθέσεων.
Τα μουσεία σήμερα καλούνται να διαδραματίσουν έναν ρόλο κοινωνικά ενεργό, προωθώντας τον διάλογο εντός των κοινοτήτων. Η αξιοποίηση της προφορικής ιστορίας με τη χρήση των νέων μέσων ψηφιακής τεχνολογίας, δύναται να προσφέρει νέους τρόπους προσέγγισης των συλλογών, οι οποίοι να στοχεύουν στην ενεργό εμπλοκή του επισκέπτη, στη διαμόρφωση νέων νοημάτων και ερωτημάτων σχετικά με τις συλλογές, αλλά και στη συν-δημιουργία νέων εκθεμάτων, βασισμένων στις εμπειρίες των επισκεπτών. Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η συμβολή των προφορικών μαρτυριών στον σχεδιασμό εκθέσεων, δομημένων σε θεματικούς άξονες της σύγχρονης ιστορίας που συνδέονται με τραυματικές μνήμες ( εμφύλιος, εξορία, ολοκαύτωμα, κ.ά).
Πιο αναλυτικά, η διπλωματική εργασία διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο
κεφάλαιο, η εργασία επικεντρώνεται στη θεωρητική προσέγγιση της προφορικής ιστορίας, ξεκινώντας από τις απαρχές της και φτάνοντας μέχρι την αναγνώρισή της σε διακριτό επιστημονικό πεδίο, με σκοπό να επιτρέψει την κατανόηση των δυνατοτήτων αλλά και των προκλήσεων που συνεπιφέρει η χρήση των προφορικών αφηγήσεων στα μουσεία. Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης, περιγράφεται η «συμπόρευση» της προφορικής ιστορίας με τα κοινωνικά κινήματα του τελευταίου τετάρτου του 20ού αιώνα, ο διάλογός της με άλλες επιστημονικές πειθαρχίες και η σχέση της με τη μνήμη (ατομική και συλλογική).
Στη συνέχεια, στο δεύτερο κεφάλαιο, παρουσιάζονται οι μετασχηματισμοί και οι ιδεολογικές μετατοπίσεις που συντελέστηκαν την τελευταία τριακονταετία σε ό, τι αφορά αφενός τον ρόλο και την αποστολή των μουσείων στη σύγχρονη μετανεωτερική πραγματικότητα και αφετέρου τις μουσειακές πρακτικές σε επίπεδο σχεδιασμού μουσειακών αφηγήσεων κατά τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή. Αυτές οι δύο θεωρητικές αναλύσεις της προφορικής ιστορίας και της νέας μουσειολογίας, σκιαγραφούν δύο ξεχωριστές πορείες που διασταυρώνονται στο σημείο στο οποίο παράγεται και διαχέεται η δημόσια ιστορία.
Από την οπτική αυτή, στο τρίτο κεφάλαιο, εξετάζεται η επίδραση της προφορικής αφήγησης στον μουσειακό χώρο σε περιπτώσεις όπου γίνεται επανάχρηση του μουσειακού κελύφους, μέσα από την εξέταση μουσείων, από τον διεθνή χώρο και την Ελλάδα.
Ο μουσειακός χώρος παραμένει κεντρική παράμετρος στο τέταρτο κεφάλαιο, όπου παρουσιάζονται προτάσεις αξιοποίησης της προφορικής ιστορίας με τη συμβολή των ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας) και τη χρήση ψηφιακής αφήγησης, σε δύο μελέτες περίπτωσης, το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Στη συνέχεια, η εργασία παρουσιάζει τα συμπεράσματα της έρευνας.
(EL)
The MA thesis deals with the relationship of oral history with museums and attempts to
highlight methods of utilizing it in the interpretive approach of museum collections, in order to enhance pluralism, participation and dialogue.
In the 1970s, oral history became synonymous with ''bottom-up'' history; with counter-
narratives derived from voices silenced in official historical narrative and from subjects, social groups, and collectives that are absent from public memory. For this reason, the oral history was associated with an attempt to democratize history, without missing the reflection and doubt about the credibility of these testimonies.
Starting with the perception of oral history in the 1970s and following the differences and
developments in this perception today, the study aims to highlight the value of subjectivity, interaction, pluralism and participation in the approach of museum collections.
Museums today are facing the challenge of playing a more active role socially, promoting
dialogue among the communities. Using oral history, with the combination of new digital media, can offer new ways of approaching the museum collections, which will aim at the active engagement of the visitor, in the formation of new meanings and questions about the collections, but also in the co-creation of new exhibits, based on visitor experience. The contribution of oral testimonies in the design of museum exhibitions, structured on thematic axes of modern history associated with traumatic memories such as civil war, exile and the holocaust are considered particularly important.
More specifically, this MA thesis is structured in four chapters. In the first chapter the study focuses on the theoretical approach of oral history, starting from its beginning and reaching its recognition in a distinct scientific field, in order to enhance the understanding of the possibilities and challenges of the integration of oral narration in museums. In this approach, the study describes the ''coexistence'' of oral history with the social movements of the last quarter of the 20th century, its dialogue with other scientific disciplines and its relationship with memory (individual and collective).
In the second chapter, the research focuses on the transformations and ideological shifts that have taken place in the last thirty years in terms of the role and mission of museums in the post-modern reality and on the other hand the museum practices in terms of designing museum narratives during the transition to the digital era. These two theoretical approaches of oral history and new museology outline two separate paths that intersect at the point where public history is produced and disseminated.
From this point of view, in the third chapter, the study focuses on the effect of the oral
narrative in the museum space, especially in cases of adaptive reuse, through relevant examples from Greece and other counties.
The museum space remains a central parameter in the fourth chapter. In this chapter, the study seeks to suggest new ways to integrate the oral history in museums combined with the contribution of ICT (Information and Communication Technologies) and the use of digital storytelling, in two case studies, the Industrial Gas Museum and the National Museum of Contemporary Art. Subsequently, the study presents the
conclusions of the research.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
