Η παρουσία της αριστοκρατίας, ακόμα και μετά τη διάλυση των φεουδαλικών σχέσεων, παραμένει σημαντική για την ιστορία της Ευρώπης κατά τον 19ο και πρώιμο 20ό αιώνα. Παρά την ανατροπή του Παλαιού Καθεστώτος, η αριστοκρατία κατάφερε να διατηρήσει μια ισχυρή κοινωνική θέση, έστω κι αν αναγκάστηκε να ακολουθήσει μια πορεία προσαρμογής στην καπιταλιστική οικονομία και τη νέα αστική κοινωνία. Η παρούσα εργασία εξετάζει το ισπανικό παράδειγμα της ιστορικής διαδικασίας μετάβασης της αριστοκρατίας από τη φεουδαλική στην αστική κοινωνία. Τα χρονικά όρια της μελέτης εκτείνονται από το 1766, με την πρώτη απόπειρα μιας σύγχρονης αγροτικής μεταρρύθμισης, επί Καρόλου Γ΄, έως και το 1936, με την έναρξη του Εμφυλίου, εξετάζοντας και την αντίδραση της αριστοκρατίας στην αγροτική και πολιτική μεταρρύθμιση που επιχειρήθηκε κατά τη Β΄ Δημοκρατία. Κατά τον 18ο αιώνα η ισπανική αριστοκρατία είχε ήδη αρχίσει να προσαρμόζεται στις αναπτυσσόμενες καπιταλιστικές σχέσεις. Η φιλελεύθερη αστική επανάσταση που πραγματοποιήθηκε κατά τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα δεν οδήγησε στην εξάλειψη της οικονομικής και πολιτικής ισχύος της αριστοκρατίας. Η αριστοκρατία διατήρησε ένα μεγάλο μέρος των γαιών της και ενσωματώθηκε στο μπλοκ της άρχουσας τάξης που σχηματίστηκε κατά τον 19ο αιώνα. Στην ύπαιθρο η φιλελεύθερη αγροτική μεταρρύθμιση οδήγησε στη διαμόρφωση μιας νέας αγροτικής ελίτ που συμπεριελάμβανε αριστοκράτες και αστούς μεγαλοϊδιοκτήτες. Στο πλαίσιο της ανάπτυξης της ισπανικής αγροτικής οικονομίας, η αριστοκρατία επέδειξε προσαρμοστική ικανότητα, αλλά δεν πρωταγωνίστησε στον αγροτικό μετασχηματισμό. Στο πολιτικό πεδίο, η αριστοκρατία διατήρησε μεν σημαντική επιρροή, αλλά η συμμετοχή της στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας ακολουθεί γενικά φθίνουσα πορεία. Οι αριστοκράτες υποστήριξαν το μετριοπαθή φιλελευθερισμό αλλά αντιτάχθηκαν στον εκδημοκρατισμό της πολιτικής. Μέσα από τη μελέτη της αριστοκρατίας επιχειρούμε να προσεγγίσουμε τη σχέση οικονομίας και πολιτικής στη σύγχρονη Ισπανία. Θεωρούμε ότι η εξέλιξη της κοινωνικής θέσης της αριστοκρατίας δεν ακολούθησε γραμμικά τα αποτελέσματα των αλλαγών στην οικονομική βάση, αλλά καθορίστηκε από την έκβαση της πολιτικής πάλης που οδήγησε στη σταθεροποίηση αυτών των αλλαγών.
(EL)
The overthrow of the Old Regime did not eliminate the economic and political power of the aristocracy in Europe. Its position remained important in European societies during the 19th and early 20th century. This study examines the transition of the Spanish aristocracy from feudal to bourgeois society. Chronologically, the study begins with the agrarian reform of 1766, under Charles III, and ends in 1936, on the eve of the Civil War. During the 18th century a part of the Spanish aristocracy had already adopted the capitalist methods of land exploitation. The bourgeois revolution in Spain overthrew the social hegemony of the aristocracy, but allowed the aristocrats to retain much of their landholdings. Thus, the aristocracy remained within the ruling class. In the countryside, the aristocracy was incorporated into a new rural elite formed as a result of the liberal agrarian reform of the 19th century. Many aristocrats successfully adapted to the capitalist economy, but generally did not play a leading role in the transformation and development of the Spanish agriculture. Within the Spanish bourgeois society of the 19th century, the aristocracy retained a considerable political and cultural influence, but its real political power and its participation in the governance gradually declined. Aristocrats supported moderate liberalism but opposed the democratization of politics and social reforms. For this reason they maintained a clearly hostile attitude towards the Second Republic. Through the study of aristocracy we attempt to approach some critical issues that Spanish historiography has highlighted regarding the relationship between economy and politics in modern Spain.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
