Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας καθίσταται η διερεύνηση της κοινωνικής
διάστασης της τελετουργίας στην Κρήτη κατά την παλαιοανακτορική περίοδο (1900-
1700 π.Χ.). Η ανάλυση εστιάζει σε τρία διακριτά πεδία διεξαγωγής τελετουργιών: τους
θολωτούς τάφους της Μεσαράς, τα ιερά κορυφής και τα ιερά σπήλαια. Η προηγούμενη
αρχαιολογική έρευνα αντιμετωπίζει την τελετουργία στο προϊστορικό Αιγαίο ελαφρώς
μονοδιάστατα, αναδεικνύοντας την, είτε ως ένα μέσον ενίσχυσης της ανακτορικής
εξουσίας, είτε έναν ως έναν τρόπο αντίδρασης στις υφιστάμενες κοινωνικές και πολιτικές δομές. Με θεωρητικό εφαλτήριο το έργο των Bourdieu και Bell επιχειρείται εδώ μία πιο σύνθετη προσέγγιση της τελετουργίας, η οποία αντιμετωπίζεται ως πρακτική δράση. To εν λόγω θεωρητικό πλαίσιο εστιάζει στον πολυδιάστατο και δυναμικό χαρακτήρα της τελετουργίας, στο πλαίσιο της οποίας συνυφαίνονται αντιθετικά ζεύγη εννοιών, όπως εκείνο της διαχρονικότητας και της αλλαγής, της συναίνεσης και της αντίστασης ή της ενότητας και της διάκρισης. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με μία πολυπαραμετρική ανάλυση του ποικιλόμορφου αρχαιολογικού υλικού με τη μέθοδο της συναρμογής, καταδεικνύεται ότι οι τελετουργικές πρακτικές που διεξάγονταν τόσο στους χώρους ταφής, όσο αι στα ιερά κορυφής και τα σπήλαια δεν αποτελούσαν ένα άκαμπτο πλαίσιο κοινωνικής δράσης, μέσα στο οποίο αναδεικνύονταν μόνον οι ηγεμονικές ομάδες ή μόνον τα λαϊκά στρώματα. Αντιθέτως, μέσω της συνεξέτασης του αρχαιολογικού υλικού με τοπογραφικούς, γεωγραφικούς και άλλους παράγοντες γίνεται φανερό ότι οι εν λόγω τελετουργικές πρακτικές ήταν ιδιαίτερα ρευστές, καθώς ήταν δυνατό να συνδυάσουνετερόκλητα κοινωνικά στοιχεία και ως εκ τούτου να λειτουργήσουν προς όφελος τόσο των διαφόρων τοπικών κοινοτήτων, όσο και των ηγεμονικών ομάδων.
(EL)
The aim of this study is to investigate the social dimension of ritual in Crete during the
Old Palace period (1900-1700 B.C.). The analysis focuses on three distinct areas of ritual
performance: the tholos tombs of Messara, the peak sanctuaries and the sacred caves.
Previous archaeological research treats ritual in the prehistoric Aegean in a slightly onedimensional way, as it is usually considered either as a means of reinforcing palatial
power or as a way of reacting to existing social and political structures. Using Bourdieu’s
and Bell's work as a theoretical framework, a more complex approach to ritual is
attempted here, where ritual is treated as a social practice. This theoretical framework
focuses on the multidimensional and dynamic character of ritual, in which opposing pairs
of concepts such as that of cultural continuity and change, consensus and resistance, or
social unity and differentiation are intertwined. The above, combined with a multivariable examination of the diverse archaeological material and according to the
requirements of Assemblage Theory, demonstrates that the ritual practices carried out at
the burial sites, at the peak sanctuaries and in sacred caves did not constitute a rigid
framework of social action, in which only the hegemonic groups or only the popular
strata were the major agents. On the contrary, through the examination of the
archaeological material in conjunction with topographical, geographical and other
factors, it becomes clear that these ritual practices were highly fluid, as they were able to
combine heterogeneous social elements and thus they functioned to the benefit of both
the various local communities and the palatial elite groups.
(EN)
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
